Döviz çıkacak dehşetiyle bankaya dolar sendikasyon borcunu kapattırmadılar

‘Ödemeler istikrarı riski kısmen dindirildi’

Ekonomist Dr. Murat Kubilay, haziran ayında BDDK ve TCMB’nin gerçek bölüm ve bankalara uyguladığı sermaye kısıtlamaları gerçekleşmeseydi Türkiye’nin dış ödemeler istikrarı krizine girme, yani dış borçlarını ve ithalat ödemelerini tam vaktinde yapabilme zorluğuna düşme durumunun artmış olacağına dikkat çekerek, “Ancak ihtimal hâlâ sürüyor” uyarısı yaptı. Rahatlamadaki bir öteki kıymetli tesirli faktörün net kusur ve noksan kalemi altında toplanan ve nizamlı olan döviz girişine işaret eden sermaye akımının olduğunu belirten Kubilay, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Tabii sermaye girişlerinin kara paranın aklanması yahut pak yolla elde edilmiş paranın finansal sisteme kayıt dışı sokulması ya da Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmesi üzere yarattığı kuşku ve haliyle riskler var. Lakin bunları bir kenara bırakırsak, Türkiye iktisadı yüksek enflasyon ve düşük faiz ortamında, global piyasalarda işlerin gelişmekte olan ülkeler lehine gitmediği bir devirde, bu sistemlerle dış ödemeler istikrarı riskini kısmen dindirmeyi başardı. Böylelikle Sri Lanka’nın durumuna düşmedi ve Mısır, Pakistan ile Tunus üzere karşılaştırılan öteki ülkeler üzere IMF kaynaklı döviz kaynaklarına başvurmadı. Öbür taraftan bu tedbirlerin kısa vadede ekonomik aktiviteyi bozucu, yani büyümeyi düşüren olumsuz tesiri oldu. Ayrıyeten kara para merkezi haline gelindiğine dair yurt içinde ve dışında berbat bir zan altında kaldı.”

Kaynağı muhakkak sermaye akışının olmaması ve cari açığın kış aylarında doğal olarak artması sonucunda önümüzdeki 6 ayda da Türkiye’yi yeniden güç günlerin beklediğine dikkat çeken Kubilay, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“TCMB’nin elindeki satılabilir rezerv kısıtlı. Bu nedenle Rusya ile yapılan doğalgazın ruble ödenmesi ve Suudi Arabistan’dan sağlanacak döviz mevduat değerli olacak. Bir taraftan Türkiye yurt dışından değerli da olsa hâlâ borçlanabiliyor, öteki taraftan borçlanma ölçüsü düşük olduğu için net döviz çıkışı sürüyor. Hatta bu noktada TCMB’nin bankalara daima baskı yaptığı konuşuluyor. Bu esnada seçimlere hakikat önümüzdeki 6 aya ait en kritik faktörler; kredi siyasetinin ne derecede genişletileceği ve iktisat idaresinin misal döviz kaynaklarına alışılmadık yollarla ne derece erişmeyi başarabileceği. Zira mevcut rezervler finansal istikrarı muhafazaya bir müddet daha kâfi olsa bile bu haliyle epeyce genişleyici kamu harcamalarının ve kredi musluklarının açılmasının yan sonucu olan dövize talebi dengeleyecek durumda şimdi değil. Bir taraftan iktidar bir biçimde ve başarılı olarak telaş ettiğimiz senaryoları öteliyor, öbür taraftan eldeki imkanlarını gitgide tüketiyor. Bu durum yıkıcı süreci 2023’e ötelerken, seçimlere kadar istikrarın korunmasını daha da zorlaştırıyor.”

‘Politika faizinin bir değeri kalmadı’

Bu ortamda siyaset faizinin, bankalara TCMB tarafından aktarılan kaynağın maliyetinin belirlenmesinde ve ticari kredilerde tavan hudut olan referans faizin belirlenmesi haricinde bir değeri kalmadığını da vurgulayan Kubilay, şöyle konuştu:

“Bireylerin dövize olan talebi lakin kur muhafazalı mevduatla, o da getiri düşüklüğünden dolayı kırılgan bir biçimde gerçekleşiyor. Bu nedenle siyaset faiz oranından öte, ne derece kredilerin kullanıldığı, kamu harcamalarının artırıldığı, memur, emekli ve minimum fiyatlı maaş artırımlarının ne olacağı; bu esnada sermaye kısıtlamalarının ne derece sertleştirildiği ve kayıt dışı para kaynaklarının ne kadar sürdüğüne odaklanmak gerekiyor. Olağan iktisat siyaseti seçim odaklı yürütüleceği için, anketlerdeki durum ve iktidarın kaybetme ihtimali arttıkça daha çok iktisatta gaza basacağı da dikkate alınmalı. Son olarak global piyasalar ve dünya ekonomilerindeki çalkantı ve yavaşlama da önümüzdeki 6 ayda Türkiye iktisadının geleceğini tayin edecek.”