“Milli paramızla ihracat yaptığımız ülke ve bölge sayısı 197’yi buldu.”
Recep Tayyip Erdoğan
Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yılın ve haftanın birinci iş gününde, 2022 yılı dış ticaret sayılarının açıklandığı programda sarf etti bu kelamları.
İşin aslı şu ki; halk ihracattan çok enflasyonda neler olup bittiği ile daha fazla ilgili üzere görünüyor.
Türkiye, hem 100. yaş gününün kutlanacağı hem tarihinin en kritik seçimlerini yapılacağı 2023’e girerken siyasetle birlikte en çok konuşulan hatta siyasetin rotasını belirleyen probleminin iktisat olacağını biliyor.
Aralık ayı enflasyon sayıları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından paylaşıldı.
TÜİK datalarına nazaran enflasyon aralık ayında yüzde 1.18, yıllık 64.27 olarak gerçekleşti. Son 6 aylık enflasyon ise yüzde 15,39 oldu.
Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) ise aralık ayında yüzde 5.18’lik artış olduğunu söylüyor.
2022 yılındaki artışı yüzde 137.55 olarak açıklıyor.
Son 6 aylık enflasyon oranı için ise yüzde 38.57’den bahsediyor.
Kimi uzmanlar 2022’nin son iki haftasında kredilerde yeni bir artış eğiliminin izlendiğini, TL’nin baskı altına alınmasıyla birlikte cazibesini yitirmeye başlayan kur muhafazalı TL vadeli mevduattan (KKM) döviz mevduatlarından çıkan paranın borsaya kanalize edildiğini ve buna rağmen TL ismine hala büyük bir risk olduğunu tabir ediyor.
Asgari fiyat ortalama fiyata dönüştü
Son işgücü istatistikleri Türkiye’de 31 milyon 595 bin kişinin çalıştığını gösteriyor.
Çalışanların yüzde 50’den fazlası ise taban fiyat alıyor.
Bir öbür deyişle bu durum taban fiyatın ortalama fiyat haline geldiğinin delili.
Hatta kimi özel kurumlarda taban fiyatın altında emekçi çalıştırıldığı dahi biliniyor.
“Gerekirse Kopenhag değil Ankara kriterleri ile yolumuza devam ederiz” diyen Türkiye ile Brüksel ortasındaki makas açılıyor.
Bunu anlamak için Avrupa Birliği’nde (AB) taban fiyatla çalışanların oranının yüzde 10’un altında olduğunu fark etmek kafi.
Türkiye’de taban fiyat ölçüsü yaklaşık olarak 455 dolar yahut 427 euroya karşılık geliyor.
Yani Türkiye 100. yaşını kutlamaya hazırlanırken çalışanların hatırı sayılır bir kısmı ayda 500 euronun altında bir gelire çalışacak.
Enflasyon ve işsizliğin toplamından oluşan 2022 Sefalet Endeksi’ne nazaran Türkiye 93,3 puanla, 89,9 puandaki Arjantin’e geride bırakıp birinci olmuştu.
Aslında o kadar uzağa da gitmeye gerek yok.
AB’nin zayıf halkalarından biri sayılabilecek komşu Yunanistan’da geçen yıl taban fiyatın 744 euro olduğu anımsandığında bile ortaya çıkan tablonun tatminkar olmadığı tüm netliğiyle görülebiliyor.
Altı sıfır operasyonunun 18. yıldönümü
Türkiye’de bir yandan da ulusal paradan altı sıfır atılmasının üstünden 18 yıl geçti.
1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 milyon Türk lirası (1.000.000 TL) 1 yeni Türk lirasına (1 YTL) dönüşmüştü.
O dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) sayfasında YTL kampanyasına dair akıllara takılan sorular cevaplandırılmıştı.
Söz konusu notta göze çarpanlardan biri “Parasından sıfır atan öbür ülkeler var mı? Onların uygulamaları nasıl sonuçlanmıştır?” sorusuydu.
O vakit için olmasa bile günümüz için oldukça dikkat cazip.
TBMM’nin resmi internet sitesinde soruya verilen cevap şöyleydi:
Bugüne kadar dünya genelinde ülkemizle birlikte toplam 50 ülkede paradan sıfır atma operasyonu gerçekleştirilmiştir. Öbür ülkelerdeki uygulamalarda bu operasyonun ekseriyetle bir ekonomik istikrar programı ile gündeme geldiği ve farklı enflasyon oranlarında sıfır atıldığı gözlenmektedir. İstikrar programı muvaffakiyet ile sonuçlanan ülkelerden İsrail’de, programa başlandıktan kısa bir mühlet sonra para ıslahatı gerçekleştirilmiştir. Polonya, Bolivya ve Bulgaristan’da ise istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu tesirleri ortaya çıktıktan sonra para ıslahatı gerçekleştirilmiştir. Bugün daha çok tercih edilen yol budur. Programların başarısızlığa uğradığı durumlarda ise (Arjantin ve Brezilya örneği) bir mühlet sonra paradan tekrar sıfır atılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Bu adımın akabinde piyasaların açıldığı birinci gün 1 ABD dolarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) bilgilerine nazaran alış fiyatı 1.3383 YTL iken, satış fiyatı ise 1.3448 YTL olarak kayıtlara geçmişti.
Aynı tarihte 1 euro ise 1.8105 YTL’den alınırken, satışı 1.8192’den yapılıyordu.
Türk lirası, 2022’yi ise dolar karşısında yaklaşık yüzde 30’luk kıymet kaybıyla tamamladı.
Satın alma gücü ziyadesiyle düştü.
Peki, seçime giden Türkiye’de yeniden böylesi bir operasyona muhtaçlık olur mu?
“6 sıfır 70 yıllık bir sürecin sonucu ancak şu an sekizinci sıfıra gerçek gidiyoruz”
Dora MENGÜÇ
Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz
