Dünyada ve Türkiye’de birtakım çevreler IMF’ye reaksiyon duyar. Nedeni IMF’nin ekonomik istikrar için, verdiği krediler için, stand-by düzenlemesine toplam talebi düşürmeyi, yani kemer sıkma siyasetlerini koşul olarak koymasıdır.
Enflasyon, arz- talep istikrarının bozulması ile ortaya çıkar. Şayet yüksek enflasyon ve yüksek cari açık yoksa, zati kimse IMF’ye gitmez. Ancak enflasyonu düşürmenin kısa devirde toplam talebi kısmaktan diğer dermanı de yoktur. Orta ve uzun devirde, yatırımları ve mal ve hizmet arzını artırmakta fiyat istikrarını sağlar.
2001 krizinde IMF ile stand-by düzenlemesi yaptık. Bu kapsamda 3 yıllık ”Güçlü iktisada geçiş programı” uygulandı. Bu programda kemer sıkma ile ilgili iki konu vardı;
Birincisi; maaş ve fiyatların gerçekleşen enflasyona nazaran değil de, amaç enflasyona nazaran düzeltilmesi kuralı idi. Gel gör ki, gerçekleşen enflasyon gaye enflasyonun altında kaldığı için personel ve memur bu uygulamadan kârlı çıktı.
İkincisi; ziraî dayanakların düşürülmesi idi. Maalesef ziraî dayanaklar yarı yarıya düştü. O günden beri siyasi iktidar birebir çizgide gitti. Ziraî dayanakları artırmadı.
IMF İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan ve bizim de 1947’de kurucu üyesi olduğumuz bir kuruluştur. İkinci Dünya Savaşı sonrası dünyada yine ekonomik istikrarı sağlamaya dayanak için kurulmuştur.
IMF’nin temel gayeleri:
*Uluslararası mali iş birliğini sağlamak;
*Uluslararası ticaretin yaygınlaşmasını ve istikrarlı bir biçimde büyümesini sağlamak;
*Kur istikrarını sağlamak;
*Birçok taraflı ödemeler sisteminin kurulmasına yardımcı olmak;
*Ödemeler istikrarı zahmetleri yaşayan üyelere müdafaa tedbirleri ile birlikte kaynak sağlamaktır.
Türkiye, IMF’den birinci borcunu 1958 yılında almıştır. 1960-2008 ortasında; IMF ile 21 stand-by düzenlemesi yapılmıştır. 1958 ile 2000 yılı ortasında 33 milyar SDR fiyatında kredi, 2001-2005 iki stand-by düzenlemesi ile 28 milyar dolar kredi almış ve 2013 yılında borcunun son taksitini ödeyerek bitirmiştir.
189 ülke IMF’ye üyedir. En büyük borçlu ülkeler: Arjantin, Ukrayna, Yunanistan, Mısır’dır. En büyük ihtiyati krediler, Meksika, Kolombiya, Fas’a verilmiştir.
IMF’ye gitmek, ülkede ekonomik kriz olduğunun tescil edilmesidir.
Ne var ki IMF’ye gitmenin maliyeti, her vakit krizin ağır bedelinden daha az olmuştur.
Bugünkü şartlarda; Türkiye IMF ile stand-by düzenlemesine gitmez ve kredi almaz ise yaşamakta olduğumuz krizin ömrü uzayacak ve maliyeti artacaktır.
Bugünkü günübirlik siyasetler; dış borçlarda temerrüt, içerde iflaslar, GSYH’da daralma ve işsizlikte artış riski taşımaktadır.
1.Dış borçlarda temerrüt riski;
2022 cari açık 55 milyar dolardır, GSYH’nın yüzde 5,5’i kadardır. Bir yıl içinde ödememiz gereken dış borç ve cari açık toplamı 230 milyar dolardır. Türkiye’nin CDS oranı 620 baz puan olarak, tahvilleri memleketler arası piyasada süreç gören 21 ülke içinde Rusya’dan sonra en yüksek ikinci sıradadır. Dış borçları kıymetli çevirebiliyoruz. Merkez Bankası rezervleri eksidedir.
2.GSYH’da daralma, iflas riski ve işsizlik;
*AB iktisadı yavaşlıyor, Türkiye için navlunlarda ve siparişlerde iptaller var.
*Kredi hacminde daralma var.
*Merkez Bankası’nın yayınladığı, mevsimsel tesirlerden arındırılmış kapasite kullanım oranı (KKO-MA), Ekim ayında bir evvelki aya nazaran 0,7 puan azalarak yüzde 76,6 düzeyinde gerçekleşmiştir.
*İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), istikrar paha olan 50 kıymetinin altına, 46,4 düzeyine düştü. Bu paha bölümde kötüleşmenin bir göstergesidir.
3.Yüksek enflasyon, belirsizliğe neden oldu, yatırım hacmi daraldı.
- Hiper enflasyon riski arttı.
Seçim arifesinde, siyasi iktidarın popülist harcamalarını artırması, Tüketime giden KOBİ’ kredilerini artırması, şatafat harcamaları, hiper enflasyon riskini artıracaktır.
Bu kaidelerde Türkiye IMF’ye gitmez ise bu krizden çıkma mümkünlüğü düşüktür.
Üstadımızın YENİÇAĞ’daki makalesinde utanmazca araklamadır! Ne yapalım? Hem bilimsel, hem de haber pahası var
