Türkiye’de gelir uçurumu memleketler arası raporlarda da kendine yer buldu. Oxfam ve DFI’nın raporuna nazaran ekonomik eşitsizlikler sıralamasında Türkiye 161 ülke ortasında 74’üncü, OECD ülkeleri ortasında sonuncu oldu.
Oxfam ve Development Finance International (DFI) tarafından hazırlanan 2022 Eşitsizliği Azaltma Taahhütleri Endeksi’ne (EAT Endeksi) nazaran, 2020’den bu yana devam eden pandemi boyunca hem güçlü hem de fakir ülkelerde ekonomik eşitsizliklerde patlama yaşandı.
Pandeminin birinci 2 yılını kapsayan endeks, 161 ülkenin hükümetlerinin eşitsizliği azaltmaya yönelik siyasetlerini ve uygulamalarını ayrıntılı bir biçimde incelendi. Bu müddette yoksulluk düzeyi rekor seviyede yükseldi ve çalışanlar on yıllardır görülmemiş süratte artan fiyatlarla başa çıkmaya çalıştı. Hükümetlerin büyük çoğunluğu bu süreçte sıhhat, eğitim ve toplumsal müdafaa harcamalarının hissesini azalttı. Buna karşın endeksteki ülkelerin üçte ikisi taban fiyatları pandemi müddetince kaydedilen ekonomik büyüme oranında dahi artırmadı. Tıpkı devirde elde edilen olağan dışı kârların ve katlanan servetlerin üzerindeki vergi oranları ise tıpkı düzeyde kaldı. 161 ülkenin 143’ü en varlıklı vatandaşlarının ödediği vergi oranları birebir düzeyde kaldı.
Bu süreçte global ekonomik nizam de gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işledi. IMF’nin borçları ve bütçe açıklarını kapatmak için yeni kemer sıkma siyasetlerinde ısrarcı olması nedeniyle fakir ülkelerdeki ekonomik eşitsizlikler ve yoksulluk daha da katlandı.
***
Asgari fiyatta gerileme
Endekste Türkiye’ye ait çarpıcı datalar yer aldı. En varlıklı yüzde 1’lik kesitin toplam servetin yüzde 41’ine sahip olduğu ve servet dağılımının en adaletsiz 3 ülkeden biri olan Türkiye ile ilgili ise endekste çarpıcı datalar yer aldı. İşte o bilgilerden bir kısmı;
•Türkiye endeksin genel sıralamasında 161 ülke içerisinde 74. sırada. OECD ülkeleri ortasında ise son sırada yer aldı.
•Son iki yılda Kurumlar ve gelir vergisi oranları arttığı halde bu vergilerin tahsil oranları sırayla yüzde 17 ve yüzde 16’da kaldı. Bu nedenle Türkiye “Vergi adaletine yönelik adımlara ait kategoride” 161 ülke ortasında 114’üncü sırada yer aldı.
•Pandemi müddetince sıhhat ve toplumsal müdafaa alanında adımlar atıldı. Toplumsal harcamalar kategorisinde Türkiye hala OECD ülkeleri ortasında en alt sıralarda.
•Türkiye sendikal haklar açısından sıralamada en sondaki 10 ülke ortasında.
•Asgari fiyatın kişi başı gayrisafi yurt içi hasılaya oranı son 2 yılda yüzde 60’tan yüzde 50’ye düştü. Bu önemli bir gerileme sayıldı.
Endeksin hazırlayıcısı iki kuruluşun yöneticileri şu görüşleri paylaştı; DFI’nin Yöneticisi Matthew Martin, “Eşitsizlik bir siyasal tercih sorunu. Hükümetler artık zenginlere öncelik vermeyi bırakıp fakir insanları düşünmeli. Gelişmekte olan ülkeler sıhhat için harcadıkları her bir dolar karşılığında, varlıklı kredi kuruluşlarına 4 dolar fiyatında borç ödüyor. Bu ülkelerdeki eşitsizliği azaltmanın tek yolu borçların kıymetli bir kısmının silinmesi ve zenginlerin ödedikleri vergilerin oranının artırılması” dedi. Oxfam’ın Yöneticisi Gabriela Butcher “Bizim endeksimiz gösteriyor ki hükümetlerin çoğunluğu Covid-19 nedeniyle körüklenen eşitsizliklerle uğraş için gerekli adımları atmadı” dedi.
Pandeminin birinci iki yılında ülkelerdeki birtakım değişiklikler de endekste yer aldı;
FİLİSTİN: Sosyal harcamaların bütçedeki hissesini yüzde 37’den yüzde 47’ye yükseltti.
BARBADOS: Kadın personellerin haklarını uygunlaştırmak için bir dizi maddeyi hayata geçirdi.
MALDİVLER: İlk kere bir ulusal minimum fiyat düzeyi belirledi.
FRANSA: Kurumlar vergisi oranını düşürdüğü ve 2019’da servet vergisini kaldırdığı için endeksteki sıralamada 10 basamak düştü.
ÜRDÜN: Sağlık harcamalarının bütçedeki hissesini pandemiye karşın beşte bir oranında azalttı.
NİJERYA: Asgari fiyat meblağını pandeminin başından bu yana değiştirmedi. ABD ise federal taban fiyat seviyesini 2009’dan bu yana artırmadı.
birgun.net
