Karagöz- Hacivat diyaloglarını bilirsiniz.
Şimdilerde özgün metinlerini bulmak pek mümkün değil ya, aşağı üst şöyleydiler. Yarı okumuş yarı bilgisiz lakin okumuş gözükmeyi pek sever bir tip olan Hacivat, Karagöz’e üstünlük taslamak hedefiyle kulaktan dolma duyduğu birtakım Osmanlıca tumturaklı sözler kullanır. Halk adamı Karagöz ise hem anlamadığı için hem de Hacivat’ın niyetini sezdiğinden kızıp kafiyeli ve öz Türkçe bir karşılık verir, ekseriyetle enseye sıkı bir şaplak eşliğinde: Hay senin kafanda paralansın! Al bakalım: Şaak!
Nedense Bakan Nebati’nin bol epistemolojili, heterodokslu iktisadi lügat paralamasını işitince aklıma ister istemez Hacivat’ın lügat paralamaları geldi. Ne var ki şimdilerde saçmalamalara kızıp, enseye tokatı patlatacak bir halk şimdi ortada yok.
Türkiye’de ikinci sınıf iktisat meddahları icrayı zenaat eylerken gelin biz dünyada ve Türkiye’de küçük bir ufuk çeşidi yapalım.
Bakın geçen hafta neler oldu dünyada: İtalya’da Mussolini sever bir bayan göçmen tersi telaffuzlar sonucu seçimi kaptı. İşin vahimi Giorgia Meloni’nin birkaç yıl evvel global seçkinler, neoliberal siyasetler, mali spekülatörler hakkında ettiği kimi kelamlara bakıp bunu sola örnek olarak gösterecek kadar başların karıştığı bir ülke olduğumuzu toplumsal medyadaki Meloni alkışlamalarına şahit olunca bir defa daha anladık.
Mesele tek taraflı da değil, bir küme “solcu” da yalnızca İtalya’da değil tüm Avrupa’da neofaşist ya da otoriter popülizm dalgalarının yükselmesinde, solun tek sorununu azınlık kimliklerin “mikro” meselelerine indirip, -o da kısmen- etraf sorunu hariç hiçbir makro meseleyle ilgilenmeyişinin kabahati olmadığını ispatlamakla meşgul.
Öte yandan gerçek global seçkinler bile globalleşmeden git gide soğuma belirtileri gösteriyor ve piyasa yerine devletin daha fazla devreye girmesini savunuyor. Yeni neofaşist hassaslıklar işte biraz da bu yeni yönelime hitap ediyor; tıpkı liberal siyasetlerin artık seçkinlerin gereksinimini karşılayamadığı 1920’lerdeki gibi…
Geçtiğimiz günlerde Birleşik Krallık’ın yeni başbakanı Liz Truss’un piyasadan vazgeçmeden giriştiği “light” popülizm hareketi poundun düşüşüyle gözlemlenen sıkı bir şamar yedi piyasadan. Ne de olsa İngiltere gelirlerinin birçoklarını memleketler arası finans piyasalarının en değerli merkezlerinden biri olmasına borçlu. O popülist atılımlar en azından orada daha bir mühlet beğenilen karşılanmayacak.
Meloni’nin de birtakım devletçi atılımlarının AB içinde sorun yaratacağını kestirim etmek için müneccim olmaya gerek yok. Almanya hele de kendisi bir resesyona gerçek giderken AB’nin Güney kanadının taleplerine 2012’den daha da tahammülsüz davranabilir.
Unutmadan Truss’un vergi indirimi eşliğinde devlet harcamalarını da arttıran “mini bütçe” düzenlemelerinin yarattığı piyasa reaksiyonunun aslında bir öncü zelzele olabileceğini vurgulayalım.
Benzer bir şey çok kolay ABD hatta dünya çapında yaşanabilir.
Truss’un tasarısı emeklilik fonlarının iflası ihtimalini doğurunca hükümet ve Bank of England çabucak geri adım attı.
Sorun şu: Dünyada da benzeri bir sorun var.
2008’den beri yıllardır merkez bankaları krizi depresyona dönüşmeden bir ölçülü resesyon biçiminde denetim altında tutma emeliyle çılgın üzere likidite yarattılar. Bu likidite, faizleri düşürerek uzun vadeli tahvilleri öylesine kârlı kıldı ki, bilhassa emeklilik fonları gırtlaklarına kadar bunlarla dolu. Artık ise yükselen enflasyonla birlikte uzun vadeli faizler artıyor ve kolay bir menkul bedel matematiği yeterince, bundan en fazla uzun vadeli tahvil fiyatları olumsuz etkileniyor. Yani en ufak bir yanlış adımda Biden’ınki dâhil bütün iktidarları çöp sepetine sürükleyecek bir emeklilik fonları iflas ihtimali gündeme gelir.
Yarı okumuş İslamcı enteller, epistemolojiyi değil ancak yaradılış ve metafizikle ilişkilendirdiklerinden midir ne, ontoloji kavramını pek sever, “ontolojik” sıfatını olur olmaz kullanmaktan kendilerini alamazlar.
İşte onlar için ontolojik bir mevzu: Kapitalizmin krizleri mali pansumanlarla niye güzelleştirilemiyor?
Tam burada durup, Nebati’nin şimdilerde eline verilen konuşma metinlerindeki pek sevdiği bir başka husus olan “heterodoks iktisat politikaları” sıkıntısına bir değinelim.
Kapitalizmi ikinci büyük savaş sonrasında kurtaran Keynesçiliğin yeni versiyonları bir vakittir tekrar tanınan kılındı ve bunların birtakımı “heterodoks” kılığında podyumda. İşte bir tanesi şu malum Çağdaş Para Teorisi. (MMT)
Baş savunucusu Stephanie Kelton, “Prezıdınt” Biden ile pek sıkı fıkı. Özetle devlet istediği kadar borçlansın, isterse para bassın “Nema Problema! diyor.
İçindeki farklı da olsa kıyafet 1950’ler Keynesçiliğinin 2000’lere uyarlanmış yeni kıyafeti…
Yani kapitalizme iki tane devletçi pansumanın biri neofaşizm kılığında öteki sol kılığında geliyor.
Türkiye’deki yeni kuşak birtakım “heterodoks” iktisatçılar da “anaakımcı”larla cihatlarında, teoride farklarını söyleseler de pratikte mevcut otoriter rejimin iktisat siyasetlerine payanda olma tehlikesine dikkat etseler yeterli olur. Baksanıza Nebati aguşunu açmış bekliyor.
İçeride iktidar iktisadi olarak akıldışı lakin seçim mantığı olarak aşikâr bir akla hizmet eden düşük faiz siyasetini sürdürüyor.
Kasten enflasyon yaratılıyor ve böylelikle bankaları ve güçlü sınıfı besliyor; sabit gelirli halkı ise soyuyor. Güvendiği şey böylelikle karşılıksız “iç” kaynaklarla dopingli bir büyümeyi sürdürebilme ihtimali. Seçime kadar devasa boyutlu bir seçim iktisadı popülizmi ile enflasyonun yarattığı oy erimesini minimumda tutmak.
En son dış ticaret istikrarı sayılarının gösterdiği rekor açık (Ağustos 11,2 milyar dolar) iktidarın kelamım ona Yeni İktisat Modeli’nin sürdürülemez olduğunun en net işareti. Zati bunu kendileri de biliyor. Tek kaygıları iktisat gemisini yürüyor hatta büyüyor göstermek; hiç değilse seçime kadar…
Seçim sonrasındaki mümkün her durumda bu siyaset değişecek. Lakin muhtemelen evvel yeni bir büyük krize uğrayarak…
Ekonomide enflasyonun altında faizle kredi dağıtmak kredi talebini sonsuza vurduracağı için şimdilerde uygulanan ve “iş dünyasını” da kaygılandıran kredi yayınlaması ve selektif kredi uygulamaları bir mecburiyetti. Fakat genel bir planlamanın olmadığı bir iktisatta bunu ikide bir birbiriyle çelişen yarım yamalak hükümet müdahaleleri ile başarmaya çalışıyorlar. Olan tekrar küçük işletmelere oluyor. Krediye ya hükümetin kolladıkları ya da büyük işletmeler erişebiliyor.
İşler bu türlü gidince hükümetin seçimde tek ümidi, getirdikleri sabotaj niyetli seçim kanunu değişikliklerinin fonksiyonunu görüp “Altılı Masa”yı dağıtabilmesi.
Bir de PKK’nın tıpkı 2015’teki üzere iktidarın işine yarayacak terör aksiyonlarına birden teğe başlaması… Her iki operasyon için çok da beklemek gerekmedi.
Tutacak mı; şüpheliyim.
Bütün bunlar olurken çabucak kuzeyimizde savaş kronik bir hal aldı. Rusya çabuk bir zafer ümidini kesiyor. Ukrayna’nın da zafer kazanma imkânı en azından yakın vakitte yok. Putin evvel gaz kıtlığı tehdidini öne sürmüştü. Gaye ABD ile AB’nin ortasını açmaktı. ABD anlaşılan eli gördü, potu daha da arttırdı. Ne tesadüf o sırada Kuzey akım borularında iki patlama oldu. Olağan kuşkulu ortalık yerde duruyor.
Putin artık “taktik nükleer saldırı” tehdidini daha yüksek sesle dillendiriyor ancak bu tehdidin AB’yi Amerika’ya daha da yaklaştırması daha muhtemel.
Biden şimdilik kendini rahat hissediyor; ne de olsa kendi yükselttiği memleketler arası tansiyon yükselen ABD Doları ile tekrar kendisine yarıyor. Bu bu türlü devam eder mi? İşte ondan daha da şüpheliyim.
Öyle yahut bu türlü eski “Ucuz Çin”in artık devrede olamayacağı bir dünyada işler ne ekonomik ne siyasi açıdan en azından gelişmiş ülkeler için 1990’ların “Büyük Ölçülü Dönem”i üzere olmayacağı aşikâr. Herkes Gelişen ekonomilerden kur krizi beklerken birinci önemli makus işaretin “gelişmiş” İngiltere’den gelmesi tesadüf değil.
AKP iktidarının temeli olan ve 2000’li yılların birinci yarısında, sonra da 2010-2017 ortasında, gelişen ülkelere yağan dolar yağmurunun artık bu sefer bir kuraklık periyoduyla son bulduğu da açık.
Manzarayi Genele bu türlü sevgili okurlar.
Bu karışıklıkta bir tek şey belirli: Hiçbir şey eskisi üzere olmayacak ve çok fazla şey değişecek!
Cüneyt Akman – FÖŞ: Dünya siyasetinde yaşananlar finansal piyasaları nasıl tesirler?
TÜRKİYE TARİHİNİN EN BÜYÜK MANİPÜLASYONUNUN KISA HİKAYESİ
FÖŞ yazdı: Tahvil pazarındaki sarsıntının acı sonuçları
