“Yürüyen parmak muharrir ve yazdıktan sonra geçip masraf.
Bütün adanmışlığın, zekan, yazdıklarının yarım satırının üstünü çizmek üzere onu geri getiremez.
Ne de bütün gözyaşların bir tek sözünü silebilir”
-Ömer Hayyam
Zaman geriye hakikat akmaz. Lakin tarih de doğrusal değil döngüsel yapıya sahiptir. Bilhassa yalnızca kısa vadeye odaklanıp o anda olanları ileri doğrusal projekte ettiğimizde, büyük yanılgılara düşebiliyoruz.
Geç Çağdaş şuur yapısının mevcut fonksiyon bozukluğunun, Gebser’in anladığı biçimiyle, vakti olumlu ele almaya berbat adapte olmuş bu yapıdaki “zamanın kesintiye uğraması” ile nasıl alakalı olduğunu anlamaya çalışmalıyız.
Mevcut şuur yapısının, onu yerin mantığına uydurma teşebbüslerine karşın vakit yer üzere değildir. Gebser’in belirttiği üzere, vakit bir yoğunluktur. Vakit, bize mevtle bir randevumuz olduğunu hatırlatır ve bu nedenle Gebser, bu vakit kesintisini yahut yanlış anlaşılmayı varoluşsal bir anksiyete ile ilişkilendirir.
Zamanın bu tesiri de bizi Budist “geçicilik yasası” ve buna bağlı ‘‘dukkha’’ problemiyle yahut tutunmanın getirdiği ıstırapla ve aslında “zaman” denen şeyin “bağlanmama” olarak algılama muhtaçlığıyla yüz yüze getiriyor. Dukkha’nın üstesinden gelmekle “özgürlük”, “Dukkha çarkını durdurmak” ile “zaman ve yer çarkını durdurmak” temelde birebirdir. Gebser için bu, egonun, vakit ve yerin şeffaflığı olan “şeffaflık” yahut “dünyanın şeffaflığı” yoluyla gerçekleşir ya da Blake’in dediği üzere:
“Kim ki bir sevince bağlar kendisini
Uçarak geçen hayat, yok eder onu;
Ama kim, uçar üzere öper sevinci
Yaşar, sonsuzluğun gün doğumunu”.
Piyasalarda da kısa vadeye, yalnızca o güne yahut taşınan konumlara ne değerine olursa olsun tutunma gayreti da birçok aksiliklere yol açmıştır. Halbuki ‘‘dukkha’’ meselesini aşabilirseniz, tarihin döngüsel olduğunu sezebilirseniz, özgür kalırsınız.
Sonsuz mümkünlük vardır lakin yalnızca içinde bulunduğunuz kısa vadeye nazaran strateji oluşturmamamız gerekir. Örneğin 2020 / 2021 yükseliş dalgası içinde oluşturulan görüşler, bu dalganın devamından yanaydı. Biz ise Ocak 2022’de yeni bir döngüye ve döngüsel ayı piyasasının başlangıcı olacağını tez etmiştik. Gerçekten olarak S&P 500 (SPX) endeksi de zirve yaptı. Ekim ayında ise SPX birinci ayı piyasası maksadımız olan 3500’e ulaştı ve taktiksel görüşümüz olumluya dönmüştü.
Aralık ayındaki raporlarımızda da bahsettiğimiz üzere; 2022 ayı piyasasının gerçek düşüş basamağı olarak tamamlanmadığını düşünüyoruz. 2020 / 2021 boom döngüsünün tabanı bizce hala eksik. 2022 yılını, ayının tek bacağı olarak görüyor ve 2023’te hem acı verecek olan hem de fırsatlar yaratacak olan ikinci bacağını resesyon döngüsünün fiyatlanmasıyla sonlanacağını, bunun ise bilhassa yılın ikinci yarısı için fırsatlar yaratacağını düşünüyoruz.
Stratejik olarak, Ocak 2022 doruğu, SPX’te 2009’da gördüğümüz yapısal boğa piyasasını tamamlayan büyük bir zirve olarak kalacak. 2022 yılı, ‘stagflasyonist light’ ismini verdiğimiz yeni bir paradigmaya geçiş yılı oldu. Bu yılın birinci altı ayı olasıdır ki resesyon, sistematik risk ve finansal sistemin yine kalibre etmesi ile sonuçlanacak. Olağan kurallarda en azından Ekim ayının tabanını hem SPX hem de global olarak tekrar ziyaret etme ihtimalimiz yüksek. Bu ise “normal ortalamaya dönüş” stili, küçük bir ayı piyasası olur.
ABD’de ve bilhassa Avrupa’da hafife alındığını düşündüğümüz sert bir iniş ihtimali bizce düşük değil. Bilhassa geçtiğimiz Cuma günü hizmet ISM ve tarım dışı istihdam sonrası fiyatlanan, bizce ‘goldilocks’ yani yumuşak iniş/geçiş senaryosu.
Bunun olması da imkansız değil lakin mümkünlüğü sert bir inişe göre daha düşük. Daha evvel de söz ettiğimiz üzere şu anki durum, biraz 2018 sonlarını yahut Ocak 2008’i hatırlatıyor. Konsensus genel olarak olumsuzdu fakat neredeyse hiç kimse, bilhassa alınan durumlar itibariyle, gereğince olumsuz olmaktan uzaktı. Birden fazla yatırımcı Hotel California’ya check-in yaptığının farkında değildi. Volatilitenin volatilitesinin VVIX son yılların en düşük düzeylerini görmüş olması, sanki misal durum şu anda da yaşanıyor sorusunu beraberinde getiriyor.
“Enflasyon cephesinde kısa bir sükunet periyodu yaşayabiliriz fakat bence çok geç olacak. Faizleri indirmek enflasyonun yine alevlenebilmesi ve en başa dönme riskini getirir. Bu da istikrarlı fiyatların garantörü olarak FED’in güvenilirliğine ziyan verebilir. Bunun için tek başına sebep enflasyonun düşmesi, Federal Rezerv’in erken gevşemesi için mahzur ve lakin sistematik riskin piyasa işleyişini bozması durumunda gevşeme için sebep verir. “
-Eski FED Lideri Alan Greenspan.
2022 yılının senkronize finansal sıkılaştırmanın sonucu, şu an kestirim edildiğinden çok daha dramatik olabilir.
Bloomberg’e nazaran artık negatif faize sahip bono toplamı 0’a yaklaştı. Bu, birkaç sene öncesine kadar 15 trilyon doların üstündeydi. Yalnızca bu ana bakacak olursak, bazılarının bunu olağanlaşma diye kutlaması makul. Lakin bu global finansal piyasalar açısından, “bedava paranın sonu” diye de okunabilir. Döngüsel açıdan bakarsak, bize son 120-150 yıllık finansal tarih (Rogoff ve Reinhart’ın çalışmaları) bize şunu gösteriyor: Borçlar bu düzeylerdeyken, yükselen faizlerin sonucu enflasyon ve/veya temerrüt ve kriz olma ihtimali yükseliyor. ABD’nin, tarihinde birinci kez yüzde 6 civarı bütçe açığı ile bir resesyona girdiğini de unutmayalım.
Küresel bazda dolar cinsi borçtaki negatif nominal oranlarının sona ermesi, bir yıl evvel altı aylık ABD hazine bonosu faizi 28 baz puanken şu an 470 baz puan, muhtemelen birebir vakitte “yumuşak bir iniş” mümkünlüğünü da çok düşürüyor. ABD ve global iktisat için 2022 sıkıntı olmuş olsa da, 2023’ün birinci yarısının 2022’den bile daha makus olabileceğini düşünüyoruz.
Özellikle son 15 yılda, “bedava para” rejimi çok büyük bir gayrimenkul varlık balonu, özel kredi çoşkusu ve özel risk sermayesi balonu yarattı, odadaki gerçek filler de bunlar.
Velhasıl, SPX’in birinci çeyrek taban yapıp akabinde trend aykırısı yükseliş sonrası gerçek tabanını yaz aylarında görecek olması baz senaryomuz FED’in çok sıkılaşmasının gecikmeli tesirleri sistematik risk, özel bölüm ve ülke kredi piyasalarında türbülansa sebep olur ve SPX 3200 hatta altını yani 2800 civarını görebilir. Bu ise bilhassa gelişmekte olan ülke pay ve bono, emtia ve pahalı metaller için fevkalade bir alım fırsatı yaratabilir.
Dinamikleri çok daha içsel hale gelen ve uygulanan makro çerçevenin yansıması olan bizim piyasaların ise daha evvel 2022 sonuna hakikat yayınladığımız raporlarımızda da belirttiğimiz üzere bu sene bizim piyasaların yurt dışındaki gelişmelerden hiç etkilenmeme mümkünlüğü düşük. Geçen seneye göre daha iki taraflı ve volatil bir piyasa beklentimiz devam ediyor. Hasebiyle bilhassa bu periyot pay seçimi konusunda her zamankinden daha dikkatli olunması gerekir diye düşünüyoruz.
Yazar: Baş Stratejist Murat Berk
