Yüksek seyreden enflasyona karşın siyaset faizi ile birlikte birbiri arkasına açıklanan “makroihtiyati” tedbirler, bankacılık sisteminde işleyişi bozdu.
Bankacılık kesiminin ticari kredi faizi TL mevduat faizinin neredeyse 6 puan altında. Bunun TL mevduat oranına nazaran menkul değer tutma zorunluluğunun yarattığı bir durum olduğunu belirten bankacılar bu hafta PPK sonrasında bu alanda da düzenleme gelebileceğini lisana getirdi.
NB Ekonomi’den Şebnem Turhan’ın haberine nazaran Türkiye’de düşük siyaset faizi ve yüksek enflasyon ortamında devreye giren makroekonomik uygulamalar bankacılık kesiminde ezberleri bozdu.
Merkez Bankası son olarak 18 Ekim’de yabancı para mevduatına karşılık tahvil tutma mecburiliği oranını artırırken yeni yıldan itibaren de TL mevduat oranı yüzde 50 ve yüzde 60’ın altında kalırsa ek 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü altına alındı. İşte bu karar ve siyaset faizinde gelen indirimler sonrasında 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizleri TL ticari kredi faizlerinin üzerine çıktı.
Geçmiş 10 yılda kredi ve mevduat faizi oranları ortasındaki fark yalnızca 12 defa mevduat lehine 0.5 puanın üzerine çıkarken bunun 5 tanesi 18 Ekim sonrasında gerçekleşti.
Öyle ki 11 Kasım haftasında fark neredeyse 6 puan ile tarihi en yüksek düzeyine ulaştı, ticari kredi faizi yüzde 15,72 iken mevduat faizi yüzde 21,53’e yükseldi. Dal uzmanları bu haftaki Merkez Bankası Para Siyaseti Heyeti toplantısı sonrasında bu alana yönelik bir düzenleme gelebileceğine dikkat çekti.
Hangi makroihtiyati tedbirler tesirli oldu?
Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle ve makroihtiyati tedbirlerle yürütülen hem sıkı hem gevşek para siyaseti bankacılık bölümünde hem krediler hem de mevduat kanalından yeni yükümlülükler tanımlıyor. Bankacılık bölümü yetkililerini en çok rahatsız eden ve sık sık dikkat çektikleri bahis ise ek menkul değer tutma mecburiliği.
Bankaların menkul değer tutma mecburiliği hem kredilerde hem de mevduatlarda uygulanıyor. Merkez Bankası’nın bankalara yönelik aldığı makroihtiyati tedbirlerin başında yabancı para mevduatın yüzde 5’ine kadar tahvil tutulması mecburiliği geliyor. 18 Ekim’de ise bu yönetmelikte yapılan değişiklikle bankalar yeni yıldan itibaren TL mevduat oranı yüzde 50 ve yüzde 60’ın altında kalırsa ek 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü altına girecekler.
Krediler kanalında ise selektif kredi siyaseti uygulanıyor. KOBİ, esnaf, mali kesim, KİT, tarım, ihracat ve yatırım kredileri, kurumsal kredi kartları hariç kullandırılan ticari kredilerin yüzde 30’u oranında tahvil tutma koşulu var. Ayrıyeten ticari kredi faizleri referans faiz oranının 1.4 katını aşarsa yüzde 20, 1.8 katını aşarsa yüzde 90 tahvil tutma yükümlülüğü var. Ekimde yapılan siyaset faizi indirimi sonrası bu oranlar yüzde 17,1 ve yüzde 22 olarak belirlendi Yani bu faiz oranları aşılırsa ek menkul değer tutma zaruriliği devreye giriyor.
Fark son 10 yılın en yüksek düzeyine çıktı
Merkez Bankası bilgilerine nazaran ticari kredi kartı ve KMH hariç ticari kredi faizi ile 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi ortasındaki fark 18 Ekim’de yapılan düzenleme sonrası barizleşti. 14 Ekim ile biten haftada fark 0.94 puan iken 21 Ekim’de 1.12, 28 Ekim’de 1.85, 4 Kasım haftasında ise 4.72 puana kadar yükseldi, mevduat faizi yüzde 20’yi aştı.
Politika faizi yüzde 10,5’e düşürüldüğü ekim PPK toplantısı sonrasında ticari kredi faizi gerilemesini sürdürürken TL mevduat faizi yükselişini ivmelendirdi. Böylelikle 11 Kasım haftasında TL ticari kredi faizi yüzde 15,72’e gerilerken mevduat faizi ise yüzde 21,53’e çıktı. Ortadaki fark ise 5.81 puan ile son 10 yılın en yüksek düzeyine çıktı.
Yapılan araştırmalar tarih boyunca siyaset faizi indirimlerinin mevduat faizine geçişkenliğinin çok süratli kredi faizlerine ise daha yavaş olduğunu ortaya koyuyor. Tam karşıtı durumda yani faizlerin yükselişinde ise kredi faizleri daha süratli ahenk sağlarken mevduat faizi ise geriden geliyor. Lakin bu kabul artık geçerliliğini yitirmiş görünüyor. Merkez Bankası’nın menkul değer tutma zaruriliği öncesinde son 10 yılda mevduat faizinin ticari kredi faizini 0.5 puan üzerine çıktığı 12 hafta bulunuyor. Bu 12 haftanın 5’i ise 14 Ekim’den bu yana 2022 yılında yaşandı. Ve yalnızca Ağustos 2014 başında 1.73 puan fark oluştu. Ortadaki farkın artması ve daha çok gözlenmesi ise son 5 haftada gerçekleşti.
TL ticari kredi faizinin mevduat faizinin son 10 yılda 2018 sonrası en fazla üzerinde bulunduğu periyot de yeniden 2022’de yaşandı. 1 Temmuz haftasında ticari kredi faizi yüzde 31,26 düzeyinde iken 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 19,27 düzeyinde ve ortadaki fark 12 puana dayanmıştı.
Kredi alıp mevduata yatırmanın önüne geçilebilir mi?
Bankacılık bölümü uzmanları TL mevduat faizlerinin artmasının iki sebebi olduğuna işaret ederek birincisinin TL mevduat oranının yılbaşından itibaren yüzde 50-60 düzeyinin üzerinde olması gerekliliği nedeniyle bankaların mevduat yarışına girmeleri olduğunu belirtti. Uzmanlar, hem bu regülasyonun hem de yıl sonu bilanço tarafını düzenleme isteğinin aralık ayının üçüncü haftasına kadar faizlerde olan yükseliş trendinin devam edeceğinin işareti olduğunu lisana getirdi.
Uzmanların verdiği bilgiye nazaran kredi alınıp mevduata yatırıldığında ise arbitraj olduğunun ve buna bankaların ne kadar müsaade verdiğinin ise bilinmediğini vurguladı. Bankacılık dalı kaynakları bu durumun muhakkak sürdürülebilir olmadığına vurgu yaparak bilanço makyajının bitmesiyle birlikte aralık sonu ocak ayı başı üzere daha mantıklı düzeylere faizlerin gelmesinin beklenebileceğini kaydetti.
Uzmanlar, bu hafta PPK toplantısı sonrasında siyaset faizinin yüzde 9’a çekilmesinin akabinde bu tarafta da yeni bir düzenleme gelme ihtimali bulunduğunu vurguladı. Bir diğer bankacılık bölümü uzmanı ise bankaların menkul değer alımı yapmak yerine müşterisine yüksek faizden mevduat vermeyi tercih ettiğine işaret ederek Merkez Bankası beklenti anketinde ortaya çıkan faiz oranlarının da bu durumun sürdürülebilir olmadığının habercisi olduğunu lisana getirdi.
Patronlar Dünyası
