Hazine ve Maliye Bakanlığı bilgilerine nazaran Aralık 2022’de bütçe açığı 118,6 milyar lira oldu. Aralık 2022’de bütçe gelirleri yıllık %96,7 artarak 255,2 milyar liraya, bütçe masrafları de birebir periyotta %31,3 artışla 373,8 milyar liraya çıktı. Aralık 2021’de 146,1 milyar lira olan faiz dışı açık Aralık 2022’de 100,4 milyar lira ile %31,3 güzelleşti.
2022 tüm yıl içinse merkezi idare bütçesi açığı, 139,1 milyar lira ile geçen yılın %31 gerisinde. Bütçe gelirleri evvelki yıla kıyasla %99,9 artarak 2.802,4 milyar lira olurken, tüm yıl için sarfiyatlar %83,4 yükselerek 2.941,4 milyar lira oldu. Maliye tarifli faiz dışı istikrar 2022 tümü için 171,8 milyar lira fazla verirken, geçen sene 20,7 milyar lira açık vermişti.
Hükümet IMF tarifli dengeyi bir müddettir açıklamıy0r.
2020’de %3,4’e yükselen bütçe açığı GSMH oranı 2021’de %2,7’ye daralmıştı. 2022 prestijiyle %1 civarına gerilemiş durumda. harcama komposizyonundaki problemler bir yana, AKP periyodunda mali disiplinin son kale olarak korunmakta olduğunu görüyoruz.
Detaylarına aşağıda değindiğimiz 2022 bütçesi başka yandan tam bir ani enflasyon artışı bütçesi.
Düşük faiz ve sene boyunca artan enflasyon talebi erkene çekerek büyümeyi ivmelendirmesiyle vergi gelirlerini artırırken, kamu harcamaları da gelirlerdeki artışa paralel yükseltilmiş durumda. Enflasyon baz tesiri ile yavaşlayacak olmasına karşın 2022’deki ekonomik tercihler 2023’te iktisadın yavaşlaması ve enflasyonun yapışkan hale %45 civarı dönüşmesiyle berbaer gelirlerdeki artışı sınırlayacak. Harcamaların artış suratında ise birebir yavaşlamayı izlemek çok mümkün olmayacak. Birinci altı ayda seçime yönelik harcama eğilimi yükselen fiyatların da etkisiyle cari harcamaları yüksek tutarken, faiz masrafları kısmen baskılanan tahvil faiz nedeniyle denetim altında görünecek. Yılın ikinci yarısında ise harcamalarda frene basılmaması halinde bütçe açığında süratli bir artış gözlemlemek muhtemel.
2023 sonunda bütçe açığı GSMH oranının tekrar %2,5 civarına yükselmesi mümkün görünüyor.
Giderlerde sene sonu artışı…
Merkezi idare bütçe sarfiyatları Aralık ayı prestijiyle 373,8 milyarla geçen sene aralık ayının %31,3 üzerinde lakin tüm sene için artış %83,4.
Bütçe sarfiyatları içinde faiz dışı giderlerin yeniden aralık artışı yıllık %29’la sınırlıyken sene toplamı olarak genişleme %85.
Personel giderleri aralık içinde %103,4 artarken yıllık artışı nispeten genel masraflardaki artılın %78 ile altında.
Mal ve hizmet alımlarındaki artış da sene boyunca %93’e varmış durumda.
Cari transferler %80, sermaye giderleri %111 ve sermaye transferleri ise %92 yıllık artışlarla resmi enflasyon %64’ün haylü üzerinde.
Faiz giderlerindeki yıllık artış %72 ise içine KKM’ye yapılan 92,5 milyar liralık “transferler” de eklendiğinde %123 üzere epeyce yüksek bir düzeyde.
KKM’ye aktarılan 92,5 milyar lira yanında BOTAŞ’a borç ve görevlendirme sarfiyatı olarak 126,4 milyar lira aktarıldığını eklemek gerek. 2022 bütçesinde toplumsal transferlerin 44,5 milyar, ziraî dayanak ödemelerinin de 39,6 milyar lira ile sonlu olması da KKM ve BOTAŞ’a aktarılan sayılar yanında düşüklükleriyle dikkat alımlı.
Gelirlerde yüksek enflasyon hareketli ekonomik aktivite etkisi
2021 yılı Aralık ayında bütçe gelirleri 129,7 milyar liradan %96,7 oranında artarak 255,2 milyar liraya çıkmış durumda. Yıllık artış da benzeri bir düzeyde %100’de.
Sene boyunca kurumlar vergisi gelirlerindeki %185’lik artış dikkat cazip. KDV gelirlerinin de %42 ile hudutlu kalması emsal formda ilgi cazip ve beyana dayalı KDV gelirlerinin düşüklüğü temel nedeni.
Diğer yandan, ÖTV gelirlerinde yıllık artış 2022 tümü için %104 ile kuvvetli. Enerji tüketimi üzerinden alınan ÖTV ve motorlu taşıtlardan alınan ÖTV bu gücün destekleri. İthalattan gelen KDV seneyi %121 arışla tamamlasa da son aylardaki ivme kaybı kıymetli.
