Kredi kartları ile yapılan spekülatif süreçlerin önüne geçmek için alınan karar geri çekildi. Ancak karara neden olan gelişmeler ortadan kalkmadı. Bununla birlikte kart piyasasında yeni bir düzenleme muhtaçlığı olduğu açık.
Merkez Bankası’nın 50 bin lira ve üzerindeki limite sahip kredi kartlarından nakit çekim ve kuyum harcamalarını 15 bin lira ile sınırlamasına yönelik karar yansılar sonrası geri çekildi. Hususa ait 20 Mayıs’ta yayımlanan “Küçük vurguncular borçluyu mağdur etti” başlıklı haberimizde kararın neden alındığını, nasıl uygulanamadığını ve neden reaksiyonla karşılandığını yazdık. Haberimizde bankaların neden 15 bin TL ve üzeri sonu olduğu halde bütün limitleri kapattığını da sorguladık.
Haberimizde uygulamanın “bankaların kurbanı” olduğunu belirttik. Bankacılık dalı ise tıpkı görüşte değil. Zira fiyat istikrarından sorumlu otorite olan Merkez Bankası bankalara yüzde 3’ü geçme (bankalarda kredi büyüme oranının yüzde 3’ün üzerinde olması halinde, bu oranı aşan kredi meblağı kadar menkul değer tesis edilmesi şartı) geçerse tahvil yani menkul değer alma zorunluluğunu getiriyor.
VATANDAŞI BUNA İTEN NE OLDU?
Bu kuralın getirilme nedeni kredi genişlemesini sınırlamak. Haliyle bankalar da bu kurala uymak için kanalları kapatıyorlar. Ama bu sefer de kredi ile yaşamaya alışmış yüzbinlerce müşterisini karşısına alıyor. Uymaz ise otoriteye karşı gelerek ceza ödemek zorunda kalıyor. Bu bakımdan bankacılık kesimine nazaran hafta içinde devreye alınarak daha sonra iptal edilen düzenleme “bankaların kurbanı değil geçim kahrı yaşayan ve tekrar spekülatif maksatlı bu işlere yönelen vatandaşların alternatifsizlik içinde kurmuş olduğu sistemin kurbanı” oldu. Elbette “vatandaş bu sistemi bankalar üzerinden niçin kurdu ya da kurmak zorunda kaldı?” kısmını konuşmak gerekiyor. Buraya döneceğiz.
Haberimizde ayrıyeten, “Bu durum iki seçim ortası bankalar iktidara operasyon mu çekiyor argümanına neden oldu. Elbette bu husus Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) yetki alanına giriyor. Herhalde BDDK mevzuyu takip ediyordur” notunu düştük.
YAPSA CÜRÜM YAPMAZSA SUÇ!
Bu mevzuda da bankacılık kaynakları, bankaların ellerine gelen Merkez Bankası bildirimini uygulamaktan öteki bir süreç yapmadığını vurguluyor. Her düzenlemede olduğu için sıcağı sıcağına elbette yanılgılı bir ekip uygulamalar olabileceği belirtilse de yapılan esasen genel manada bildiriye uymaktan ibaret. Bu noktadan BDDK, “Niye yaptın?” diye sorduğunda “Merkez Bankası’nın koyduğu kuralı uyguladım” diye karşılık verilebilir. Bankalar teknik olarak haklılar. Düzenleme geldiğinde mevcut durumu denetim etmek için bir anda kanalları kapattılar. Sonra 15 bin sonu geldi. Buna nazaran bir düzenleme hasıl oldu. Lakin sorun devam edince uygulama sonlandırıldı. Burada şunu sormak gerekiyor; “Merkez Bankası bu kararı bankalarla istişare etmeden mi aldı yoksa istişare etti lakin bankalar kabul etmediler mi?”
KURUMLAR ORTASI EŞGÜDÜM
“Burada kurumlar ortası bir eşgüdüm sorunu mu var?” sorusu da ayrıyeten not edilmesi gereken bir husus. Temel mevzumuza dönersek “Vatandaş bu sistemi kurmaya niçin gerek duydu?” Evvelki yazımızda da değindiğimiz üzere vatandaş gelişmiş ülkelerde dahi olmayan bir biçimde kredi kartına bağımlı yaşar hale getirildi. Kart limitleri enflasyon nedeniyle 6-8 katına çıkarıldı. Sistem kredi kartıyla döner hale gelince vatandaş bankalara çalışır oldu. Kısmen düşük enflasyon ve düşük döviz fiyatı ortamında istediği her şeye ulaşan bir jenerasyon kartla yaşamayı alışkanlık haline getirdi. Enflasyonist periyotta devalüasyonun da tesiriyle fiyatlar fiyatları sollayınca kredi batağı büyüdü.
Merkez Bankası datalarına baktığımızda geçen yıl sonundan bu yana kişisel ve kurumsal kredi kartı hacmi yüzde 47.02 oranında arttı. Geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla artış yüzde 162’den fazla. Taksitli harcamalardaki artış yüzde 226 civarında. Toplam hacim 956.8 milyar liraya ulaşmış durumda. Bu da mevduat bankalarındaki toplam kredi hacminin yüzde 13.3’ü ediyor.
Harcamaların kartla yapılması kayıt dışılığın önlenmesi bakımından yararlı. Bunun yanında acil gereksinimler için geliştirilen taksitli nakit avans ile bir kartla oburunu döndüren vatandaşların olduğu da bir gerçek.
FAİZİN FONKSİYONU ORTADAN KALKINCA
Bu işin geçim kaygısı tarafı. Bir de vurgun tarafı var.
Faizlerin düşük tutulması yüzünden mevduatta kalmayı tercih etmeyen vatandaş bulduğu her ek kaynakla (konumuz olan düşük faizli uzun vadeli tüketici kredisi ile döviz, altın ve pay senedi almak) spekülatif araçlara yöneldi. Yetmedi konut ve araba de spekülatif yatırım araçları haline dönüştü. Acil muhtaçlıklar için devreye alınan ve geçim sıkıntısındaki vatandaşın bütçesini döndürmesini sağlayan nakit avans birilerinin ucuz ve kolay finans kaynağı oldu. Orta halli ve küçük işletmelerin öteden beri şikayet ettiği yüklü olarak mevduat bankacılığı ile fonlanan finansal sistemi dönüştürelim derken, enflasyona kıyasla uygun faizli kredi ile fonlanan bir spekülatif piyasayı elimizde bulduk. Elbette bu durum bizim de öteden beri vurguladığımız üzere, piyasada bir regülatör fonksiyonu gören, faizin yani paranın fiyatının yanlış belirlenmesinden kaynaklandı. Paranın fiyatı yanlış belirlenince para ile kıymet biçilen şeylerin fiyatı denetim edilemez hale geldi.
Yazarın Aydınlık’ta yer alan haberi müsaadesiyle tekrar yayınlandı
