Üretim maliyeti kendi kıymetini aştı madeni para kıtlığı başladı.
Artan bakır, çinko ve nikel fiyatlarından ötürü üretim maliyeti kendi bedelini aşan madeni paralardaki kıtlık sürüyor.
Küçük esnaf ve bankaların yaklaşık bir yıldır yaşadığı madeni para kullanımındaki külfet daha derinleşti.
Çeşitli iş kolundaki esnaf “Bankaya gittik, orada da yok. Koştur koştur bozuk para arıyoruz” derken ya da kasasına “metal para temininde külfet yaşadığımızdan ötürü lütfen ödemelerinizi kartla yapınız” yazısı asarken; bankalar ise PTT’den yüklü ölçüde aldıkları madeni paralarla aylarca yönetim etmeye çalışıyor.
Sozcu.com.tr’ye konuşan Besin Perakendecileri Derneği İdare Konseyi Üyesi Erdal Tüfekçi, İstanbul’da bu sorunun had safhaya çıktığını, marketlerin fırınlardan topladıkları bozuk para talebinde artış olduğunu söyledi.
İstanbul Fırıncılar Odası Lideri Erdoğan Çetin ise yaptığı değerlendirmede “5-6 aydır devam eden bu sorun daha da arttı. Biz de bulamıyoruz, vatandaşlardan topluyoruz” diye konuştu.
Madeni para üretiminde kullanılan bakır, çinko ve nikel fiyatları artınca, maliyetler para pahasının üzerine çıkmış; piyasada madeni para ıstırabı yaşanmaya başlamıştı.
Darphane bilgilerine nazaran, geçen sene bu aylarda 8,2 gram olan 1 TL’nin maliyeti 1,3 TL’yi bulmuş; 6,8 gramlık 50 kuruşun maliyeti ise 1,1 TL olmuştu.
2022’nin son aylarına gelindiğinde ise çeşitli hesaplamalar gündeme gelip, 1 TL’nin üretim maliyetinin 3 TL’yi aştığı belirtilince Darphane’den bu bahse ait bir açıklama gelmiş ve bu hesabın gerçek olmadığı belirtilmişti.
Hem madeni paraların maliyetiyle ilgili hem de piyasada sirkülasyonda olan madeni para ölçüsüyle ilgili şimdiki bir bilgi bulunmamakla birlikte, üretim maliyetinin daha da arttığı ve bunun piyasadaki bozuk para düşüncesini derinleştirdiği biliniyor.
Bu meseleye bir tahlil olarak 2023 Nisan’da ise Darphane, artan maliyetler nedeniyle madeni paraların gramajında değişikliğe gitmiş; birinci etapta daha hafif olan 1 TL ve 50 kuruşlar piyasaya sürülmüştü.
Ancak gelinen noktada, atılan bu adımların piyasayı rahatlatmadığı belirtiliyor.
Konuya ait sozcu.com.tr’ye açıklama yapan Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Lideri Bendevi Palandöken’in aktardığına nazaran, ‘fiyatlar o kadar arttı ki madeni para daha az kullanılır hale geldi lakin daha az gereksinim duyulmasına karşın yeniden de madeni para bulmakta zorluk yaşanıyor.’
Özellikle 50 kuruş ve 1 liralarda önemli bir daralma yaşandığı bilgisini veren Palandöken, perakende alışverişte artan kartlı ödemelerden ötürü bakkal ve marketlerin bu sorunu daha az yaşadığını, en çok mağduriyet yaşayanlardan birinin ise minibüs sürücüleri olduğunu aktardı.
Öte yandan, madeni para külfetini sorduğumuz haber kaynakları, nisan ayında madeni paraların gramajının düşürülmesinden sonra Merkez Bankası’nın, piyasadaki eski madeni paraları, gramajını değiştirmek üzere toplatmaya çalıştığını söyledi.
Bir perakendeci, “Özellikle 1 TL’nin gramajındaki değişiklikten sonra sorun daha da arttı. Bu değişiklikten evvelki madeni paraların piyasadan toplatılıp, gramajı düşürüldükten sonra tekrar piyasaya sunulduğuna yönelik duyumlar alıyoruz” diye konuştu.
Küçük esnaf ise, bulunmayan bozuk para yerine müşteriye evvelden öteki bir eser verdiğini lakin fiyatların geldiği düzeyden ötürü bunun artık mümkün olmadığını, piyasaya yeni madeni paralar sürülerek bu sorunun giderilmesine yönelik davette bulundu.
borsatek.com
