1974’te çiftçiler, Çin’in Shaanxi eyaletindeki mütevazı bir tarlada tüm vakitlerin en değerli arkeolojik keşiflerinden birine öncülük yapmıştı. Bir hafriyat sırasında, kilden yapılmış bir insan figürü modülleri buldular. Fakat bu, buzdağının yalnızca görünen kısmıydı. Arkeolojik hafriyatlar, bu bölgenin, akrobatlar, saygın yetkililer ve öteki hayvanlar bir yana, binlerce gerçek boyutlu pişmiş toprak asker ve savaş atı modelleriyle dolu bir dizi çukurun üzerinde yer aldığını ortaya çıkardı.
Görünüşe nazaran bu Pişmiş Toprak (Terakota) Ordusunun misyonu, MÖ 221’den 210’a kadar karar süren Qin hanedanının birinci güçlü imparatoru Qin Shi Huang’ın yakınlardaki mozolesini korumaktı.
Mozoleyi çevreleyen nekropolün büyük bir kısmı araştırılmış olsa da, imparatorun mezarı, etrafını saran heyecan verici kalıntılara karşın hiçbir vakit açılmadı. Hatta 2.200 yılı aşkın bir müddet evvel korkulan imparatorun mezarı mühürlendiğinden bu yana hiçbir göz bu mezarın içini görmedi.
Mezarın açılmasından tereddüt edilmesinin sebebi, arkeologların hafriyatın mezara nasıl ziyan verebileceği ve hayati tarihî bilgileri kaybedebileceği konusunda telaş duymaları. Şu anda, mezara girmek için sadece istilacı arkeolojik teknikler kullanılabiliyor ve bu da onarılamaz bir hasara sebep olabilir.
Bunun en açık örneklerinden biri, Heinrich Schliemann’ın 1870’lerde Truva kentinde yaptığı hafriyatlarda görülüyor. Aceleciliği ve saflığıyla, buradaki hafriyat çalışmaları, ortaya çıkarmak için yola çıktığı kentin neredeyse tüm izlerini yok etmeyi başardı. Arkeologlar sabırsızlanıp birebir yanlışları tekrar yapmak istemiyorlar.
Bilim insanları, mezarın içine bakmak için kimi istilacı olmayan teknikleri kullanma fikrini öneriyor. Bu fikirlerden biri, Dünya atmosferindeki atomlarla çarpışan kozmik ışınların atom altı eseri olan ve gelişmiş bir X-ışını üzere, yapılardan geçebilen müonları kullanmak. Lakin, görünüşe nazaran bu tekliflerin birçok hayata geçirilemedi.
Bu mezarın açılmamasının bir başka nedeni ise, mezarı açmanın çok daha acil ve ölümcül tehlikeleri de beraberinde getirebilecek olması. Qin Shi Huang’ın vefatından yaklaşık 100 yıl sonra eski Çinli tarihçi Sima Qian tarafından yazılan bir anlatımda, mezarın rastgele bir davetsiz konuğu öldürmek için tasarlanmış bubi tuzaklarıyla donatıldığı belirtiliyor.
Bu anlatıda “Yüz misyonlu için saraylar ve görünümlü kuleler inşa edildi ve mezar nadir eserler ve mükemmel hazinelerle dolduruldu. Zanaatkarlara, mezara giren herkese ateş etmeye hazır yaylar ve oklar yapmaları emredildi. Yüz ırmağı, Yangtze ırmağını ve Sarı Irmağı ve büyük denizi simüle etmek için cıva kullanıldı ve mekanik olarak akacak halde ayarlandı” deniliyor.
2.000 yıllık silahlar muhtemelen artık çalışmayacak olsa bile, bu açıklama, mezar kazıcılarının zehirli bir sıvı cıva seli ile karşılaşabileceğini öneriyor. Bu sav boş bir tehdit üzere gözükebilir, fakat bilimsel çalışmalar mezarın etrafındaki cıva konsantrasyonlarını incelediğinde, tipik bir kara kesiminde beklenenden çok daha yüksek düzeylerde olduğunu buldu.
2020 tarihli bir makalenin müellifleri, “Son derece uçucu cıva, yapıda vakitle gelişen çatlaklardan sızıyor olabilir ve araştırmamız, mezarın hiçbir vakit açılmadığına/yağmalanmadığına inanılan eski tarih kayıtlarını destekliyor” sonucuna varıyor.
Qin Shi Huang’ın mezarı şimdilik mühürlü ve görünmez durumda, fakat unutulmuş değil. Bilim insanları, yaklaşık 2.200 yıldır rahatsız edilmeden yatan sırları ortaya çıkarmak için yanlışsız vaktin gelmesini bekliyor…
