ABD Maliye Bakanlığı, Çin’in dolar/yuan paritesinin 7 düzeyini geçmesine müsaade vermesinin akabinde Çin’i resmen “kur manipülatörü” ilan etmesiyle ticaret savaşında yeni bir safhaya geçildi.
Geçen yılın mart ayında ABD ile Çin ortasında başlayan ticaret savaşlarında hareketli ve risk algısını artıran periyotlar yaşanıyor.
Perşembe günü ABD Lideri Donald Trump, Çin’den ithal edilen 300 milyar dolarlık esere yüzde 10 gümrük vergisi koyduğunu duyurdu.
Çin, Trump’ın bu kararına 2008 finansal krizinden bu yana 7 düzeyinin altında gezinen dolar/yuan paritesinin 7’nin üzerine çıkartarak karşılık verdi.
ABD Maliye Bakanlığı, bunun üzerine Çin’i “kur manipülatörü” olarak ilan ederken, ABD Maliye Bakanı Steven Munchin’in de Milletlerarası Para Fonu’na (IMF) Çin’in yuana son müdahaleleriyle parasını devalüe ettiği ve haksız rekabete yol açtığı gerekçesiyle müracaat yapacağı bildirildi.
Çin Merkez Bankasınca (PBoC) yapılan “PBoC, kur düzeyini stabilize etmek için gerekli deneyim ve güce sahiptir. Gerektiği takdirde Döviz piyasasına amaçlar doğrultusunda müdahalede bulunabilir.” açıklamasına da atıfta bulunan ABD Maliye Bakanlığı, bu açıklamanın Çin’in kur manipülasyonunda tecrübeli olduğu ve bunun daima yapılan bir süreç manasına geldiğini vurguladı.
Öte yandan Çin ise bu atılıma ABD’den tarım eseri alımını durdurduğunu açıklayarak karşılık verdi.
IMF’in bu gelişmeler sonrasında neler yapabileceği ise merak edilen bir öteki husus. Fon, geçen ay yayımladığı bir raporda “Çin parası olması gereken düzeylerde, hatta biraz daha değerli” değerlendirmesine yer vermişti. Analistler, ABD’nin IMF’i ortaya sokarak alınan kararı legalleştirmek istediğini, bahse ait bekle ve gör halinin alınacak en güzel tavır olacağını tabir etti.
ABD, 1980’lerde Tayvan ve Japonya’yı kurda oynama yaptıkları gerekçesiyle “kur manipülatörü” olarak ilan etmişti. 1992’de Çin’i kur manipülatörü ilan eden ABD, bu kararı 1994’e kadar yürürlükte tutmuştu. ABD, bu tarihten itibaren kimi ülkeleri gözleme alsa da, kur manipülatörü ilan etmemişti.
– ABD, kur manipülasyonuna dair kriterleri mayısta değiştirdi
ABD Maliye Bakanlığı mayısta açıkladığı ABD’nin Büyük Ticaret Ortaklarının Makroekonomi ve Döviz Siyasetleri isimli raporda bir ülkenin kur manipülatörü sayılması için gerekli koşulları değiştirdiğini açıklamıştı.
Rapora nazaran bir ülkenin ABD’nin büyük ticaret ortağı sayılması için ABD’ye ihracatının ve ABD’den ithalatının toplamda 40 milyar doları geçmesi gerekiyor. Bu kıstas daha evvel en büyük on iki ticaret ortağı halindeyken böylelikle 21’e çıkmış oldu.
Bir ülkenin kur manipülasyonu yapıp yapmadığına dair ise 3 kriter bulunuyor. Bu 3 kriterden rastgele birinin aşılması durumunda ABD Maliye Bakanlığı o ülkeyi hususa ait müşahede altına alabileceği belirtiliyor.
Yayımlanan kuralların birincisine nazaran, ABD ile ticaretinde 20 milyar dolardan fazla dış ticaret fazlası veren her ülke ABD tarafından kur manipülatörü sıfatıyla nezaret altına alınabiliyor. Cari fazlası, gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yüzde 2’sinden fazla olan ülkelerde kur manipülatörü sınıfına girme riskini barındırıyor. Öte yandan GSYH’sinin yüzde 2’sinden fazla döviz alımı yapan yahut son 6 ayda daima döviz alımı yapan ülkelerde tekrar yeni yayımlanan bildirgeye nazaran kur manipülatörü sayılabiliyor.
Mayıs ayında raporda belirtilen kıstasları geçtiği için gözleme alınan hiçbir ülke kur manipülatörü olarak tanımlanmamıştı.
Raporda gözlemlenen 8 iktisat haricinde Çin farklı bir başlık altında ele alınıyor. 2018’de Çin’in ABD’ye 419 milyar dolar mal ticareti fazlası verdiği belirtilirken, bu devir boyunca yuanın dolar karşısında yüzde 5,4’lük bir bedel kaybına uğradığı vurgulanıyor.
Ayrıca Çin’in piyasa süreçlerindeki şeffaflığın artırılması gerektiği ve Çin’in G20 doruğunda kabul edilen rekabet emelli devalüasyondan vazgeçmesinin beklendiği tabir ediliyor.
– Dış ticaret Çin lehine seyrediyor
ABD Nüfus Ofisi ve Dış Ticaret Temsilciliği Ofisi’nden derlenen bilgilere nazaran, ABD’nin dış ticaret hacmi 2018’de 5,6 trilyon dolar olurken, bu periyotta en büyük ticari partneri olan Çin ile yaptığı mal ticareti de 659,8 milyar dolara yükseldi.
Söz konusu periyotta ABD, Çin’e 120,3 milyar dolarlık mal ihracatı yaptı. Çin’in ABD’ye ihracatı ise 539,5 milyar oldu. Çin, ABD’nin toplam ticaretinde yaklaşık yüzde 12’lik hisseye sahip olurken, ABD ise dış ticaret açığının 3’te 2’sini bu ülkeye karşı veriyor.
Çin, ABD ile ticaretinde epeyce yüksek cari fazla vermeye devam ediyor. Yılın birinci yarısında iki ülke ortasındaki mal ticareti Çin lehine 167 milyar dolar civarında seyrederken, bu durum Çin’in kur manipülatörü olarak müşahede altına alınması için kuralı da sağlamış oluyor.
2005 sonrası periyotta cari fazlasının ulusal gelire oranı yüzde 10’a kadar ulaşan Çin, son devirde bu büyüklükte cari fazla veremiyor. Çin’in cari fazlasının GSYH’ya oranı 2018’de yüzde 0,4 seviyesinde gerçekleşti.
PBoC’nin tuttuğu rezervlere bakıldığında ise son altı ayda rezervleri 3 trilyon 87 milyar dolardan 3 trilyon 119 milyar dolara çıkarak 32 milyar dolar artış göstermiş bulunuyor. 13 trilyon dolarlık Çin iktisadı bu kıstasa nazaran de kur manipülatörü sayılamazken, yapılan rezerv birikimi de son altı ayda süreklilik göstermiyor.
Dolayısıyla Çin, ABD’nin koymuş olduğu üç kriterden yalnızca birini tuttururken, buna karşın ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya kalabilir.
– Zayıf yuan Çin’e ziyan verebilir
Analistler, zayıf yuanın Çin’in ihracat kesimine yardımcı olacağını söz ederken, başka kesimlerin bu durumdan olumsuz etkilenebileceğini söz etti.
Zayıf yuanın uzun periyotta Tüketici İtimadını olumsuz etkileyebileceğini kaydeden analistler, ayrıyeten sermaye çıkışlarını da hızlandırma tehlikesini içinde barındırdığını kaydetti.
Analistler, dolar bazlı borçlanan özel bölüm içinde zahmetli bir durum oluşturması ihtimali olan bu durum karşısında Çin yuanının daha fazla zayıflamasına müsaade vermeyeceğini düşünüklerini belirtti.
Çin’in aleyhine olan bir başka durumun da iki ülke ortasındaki 400 milyar dolar civarı dış ticaret açığı olduğuna dikkati çeken analistler, Çin’in giderek yavaşlayan iktisadı göz önüne alındığında Çin’in ABD’ye uygulayacağı tarifelerin küçük kalacağını söz etti.
– Trump geri adım atacak üzere durmuyor
ABD Lideri Trump, geçen günlerde yaptığı açıklamada Çin konusunda geri adım atmayacağını göstererek, “Çin bizimle ticaret yapmak istemiyorsa benim açımdan sorun yok. Tasarruf etmiş oluruz.” sözlerini kullanmıştı.
Analistler, ABD’den tarım eseri alımını durduğunu açıklayan Çin’in, bu adımla Trump’ın yüksek oranda oy aldığı nüfus kısmını amaç aldığını kaydetti.
Çin’e verilen dış ticaret açığıyla Çin’i inşa ettiklerini belirten Trump, bu mevzuda ABD’li şirketlere dahi yumuşaklık göstermeyeceğini göstermişti.
Trump, toplumsal medya platformu Twitter üzerinde yaptığı bir açıklamada da ABD’li teknoloji şirketi Apple’ın tarifelerden farklı tutulamayacağını belirterek, “Apple’a muafiyet vermeyeceğim. Gelin ABD’de üretin. Gümrük vergisi yok.” değerlendirmesini yapmıştı.
AA
