o 14 yıldır her gün bülten yazan biri olarak, inanın kaç sefer Mundell – Fleming modeline değinmek durumunda kaldığımı ben bile hatırlamıyorum. Trilemma (imkânsız üçleme) olarak da isimlendirilen bu modele nazaran, sermaye hareketlerinin özgür olduğu bir iktisatta, hem faiz hem de döviz kuru birebir anda denetim edilemez. Edilmeye kalkınması durumunda ise, esnek olan kısım denetimden çıkar. Ya da bu yolda ısrarcı olunacaksa, sermaye hareketlerinin kısıtlandırılması gerekir!
o Mundell’e 1999 yılında Nobel mükafatı getiren bu modelin tersine, Türkiye, yakın geçmişte kendi iktisat modeline soyundu. Faizi sert bir formda indirmek suretiyle, iç talebi canlı tutmak arzulandı. Bu yolda başarılı da olundu: Hafta başı açıklanan tüketici inancı, Mayıs ayında 2018 yılı Ağustos ayından bu yana en yüksek düzeye çıktı!
o Faiz indiriminin şifa tesiri iç talebi canlandırırken, tüketimin canlanması yan tesir olarak beraberinde dış ticaret ve cari süreçler istikrarını âdeta patlattı. Faiz indikçe, şirazesinden çıkan enflasyon karşısında TL’nin gerçek bazda getirisi “über” derecede negatife dönünce, önemli bir enflasyon deneyimi olan Türk insanı parayı mala bağlama eğilimine soyununca, yılın birinci çeyreğinde cari istikrar 23,6 milyar dolar; dış ticaret istikrarı ise 34,7 milyar dolar rekor seviyede açık verdi. Açık sayısı döviz talebini de beraberinde getirince, TCMB rezervlerine hangi metrik ile bakılırsa bakılsın alarm zilleri çalmaya başladı.
o Kamu, alarm zillerinin çaldığı bir ortamda, hem döviz kurunu hem de tahvil faizlerini denetim etmekte ısrarcı olunca, içeride mevduat faizleri, özgür piyasada kur, dışarıda ise risk primi CDS sert bir halde artmaya başladı. Otorite bu yolda on milyarlarca dolar rezerv satarak kuru baskılamaya çalışması akabinde cephanenin de sonuna gelinmesi ile, seçim sonrasında önemli bir yol haritasında olacağımıza kesin gözüyle bakıyoruz. Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz konusundaki hassasiyetinin seçilmesi durumunda devam edeceğini açıklamasına paralel -ekonominin soğumasına faiz artırımı ile yanıt verilmeyeceğine göre- kurun bu noktada ‘denge’ rolünü üstleneceğini düşünüyoruz!
Bu minvalde, seçim sonrasında kamunun döviz kuru üzerindeki görünmez elini çekmesine paralel, USDTRY kurunun, gerek cari süreçler istikrarı gerekse de dış ticaret istikrarındaki ‘dengesizliği’ giderecek ölçüde bir artış kaydetmesi gerekeceğini düşünüyoruz. Bunun spekülatif bir iddia yerine bir ‘gereklilik’ olduğunun altını da kalın kalın çizmek istiyoruz. Ne demiştik: Bu âşk fazla sana!
Kıbrıs İktisat Bankası Sabah Bültenidir
