Görünen o ki Erdoğan, seçimlere kadar bütçede büyük açıklar verme ve seçim sonrasına ağır enkazlar bırakma değerine farklı kesitlere ekonomik jestler yapmada hudut tanımayacak
Türkiye’yi 3 Kasım 2002 seçimlerinden bu yana 20 yıldır yöneten Adalet ve Kalkınma Partisi’nin genel lideri da olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, en geç 2023 haziranında yapılacak cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri için hazırlıklarını hızlandırıyor. Arka arda atılan adımlar Erdoğan’ın ekonomik rotasını da netleştirdi. Rota, büyük enkazlara neden olma değerine toplumun çeşitli bölümlerine “seçim şekerleri” dağıtmak, bunun için hem nakdî hem de öteki kamusal imkânları kullanmak.
Düşük gelirli evsiz aileler için iki yılda 250 bin toplumsal konut yapıp teslim etme kampanyası, bu popülist yaklaşımın en değerli adımlarından biri oldu. Kampanya başlangıcında takdim edilenden çok farklı bedelleri olmasına karşın 250 bin toplumsal konuta 3,5 milyon müracaat olduğu açıklandı. Görülen ilgi üzerine orta gelirli kesim için de bir konut paketi hazırlandığı bildiriliyor.
Erdoğan’ın seçim yatırımlarından bir oburu patronları, çalışanlara yakacak, elektrik yardımına teşvik edip onlara bu yardım karşılığında vergi, sigorta primi bağışıklığı vaat etmesi. Ayrıyeten emeklilikte yaşa takılanlara da bir “seçim şekeri” hazırlığı var.
Bunlarla bitmiyor elbette. Aralık ayında minimum fiyat yenilenecek, memur ve emeklilere enflasyon farkı olarak gelir artışı yapılacak. Bunları belirlerken dikkat alımlı artışlar kelam konusu olabilecek.
Vergi borcu olanların gecikme cezalarının affı, her seçimde olduğu üzere, bu seçimde de gündemde. Buna ek olarak imar hukukuna ters yapılara yeni bir af getirilmesi de seçim öncesinde kelam konusu olabilecek.
Türkiye’de ailelerin yüzde 42,5’inin kendi konutunda oturmadığı ve yükselen konut ve kira fiyatlarıyla önemli barınma sıkıntıları yaşadığı biliniyor. Bu şartlarda Erdoğan’ın Toplu Konut Yönetimi (TOKİ) eliyle düşük gelirlilere, cazip taksitlerle iki yılda 250 bin toplumsal konut üretme kampanyası, seçim hazırlıklarında kıymetli bir yer tutacağa benzeri.
Önce, konutların yüzde 10 peşinat ve 240 ay vade ile satılacağı ve 2+1 dairelerin yaklaşık 608 bin TL (yaklaşık 33 bin dolar) maliyeti olacağı duyuruldu. Akabinde ise aylık taksitlerin her yılın ocak ve temmuz aylarında, bir evvelki altı aylık devirdeki memur maaş artış oranı dikkate alınarak TOKİ tarafından tespit edilen oranda artırılacağı duyuruldu. Bu, bir manada enflasyona endeksli bir taksit demek. Aylık taksitlerin enflasyona endekslenmesi, her altı ayda bir yüzde 15 enflasyon yaşanması hâlinde konut maliyetinin 4-5 milyon TL’ye ulaşacağını gösteriyor.
Konut atılımından seçmeni yakalayacağını uman iktidar, sıkıntı geçecek bir kış için de hazırlık yapıyor. Bilhassa sert elektrik ve doğal gaz artırımlarının havalar soğuyunca seçmenin öfkesini kabartması kaçınılmaz. Bu bahiste Erdoğan, patronlara, yakacak yardımı yapmaları hâlinde, bunun vergilerinden düşüleceğini belirterek 25 Eylül’de bir toplantıda şöyle konuştu: “Bir öteki müjdemiz, çalışanlara yapılacak elektrik ve doğal gaz ödemelerinden vergi ve prim yükünün kaldırılmasıyla ilgilidir. Patronların 2023 Nisan ayı sonuna kadar çalışanlarına yapacakları elektrik, doğal gaz ve ısınma sarfiyatı dayanaklarının 1000 liraya kadar olan kısmını hem gelir vergisinden hem de sigorta prim kesintisinden muaf tutuyoruz.”
Bu tedbirin ne kadar seçmen memnuniyeti yaratacağını görmek için kış aylarını ve seçim gününü beklemek gerekecek. Bütün bu popülizmin bütçe açığını Orta Vadeli Program’da öngörülen ulusal gelirin yüzde 6,4’ünün üstüne çıkaracağı çok açık.
Yüzde 80’i geçmiş tüketici enflasyonunun artış suratının baz tesiriyle Aralık 2022’den itibaren matematiksel olarak yavaşlayacak olmasını, Erdoğan’ın zirve tepe kullanması bekleniyor. Eylül ayında siyaset faizinde 1 puanlık indirimi, izleyen aylarda yenilerinin takibi ile faizin yüzde 10, hatta 9’a kadar düşürülmesi bekleniyor.
Enflasyonun yıllık oranında baz tesirli düşüşe denk getirilecek faiz indirimi, “Faizi indirerek enflasyonu da düşürdük” algı çalışmasında kullanılacak üzere. Bunu da şöyle söz etti Erdoğan: “… enflasyon problemini de inşallah önümüzdeki şubat ayından itibaren evvel makul seviyelere indireceğiz, sonraki yıllarda da enflasyonu olması gerektiği üzere tek haneli sayılara düşürmekte kararlıyız.”
Faiz indirimi ile iç talep büyümesini canlı tutmak isteyen Erdoğan, patronları büyümeye adeta itiyor ve şöyle diyor: “Başta kamu bankaları olmak üzere, düşük faizle sizleri yatırıma davet ediyorum. Zira düşük faizle aldığınız krediyle yapacağınız yatırımlar ne yapacaktır? İstihdam sağlayacaktır. Ne yapacaktır? Üretim sağlayacaktır. Ne yapacaktır? İhracatı arttıracaktır ve cari fazlayı da lehimize döndürecektir.”
Büyümenin, temmuz sonunda 36,5 milyar doları bulan, yıl sonunda ise 50 milyar doları aşması beklenen cari açığı tırmandırması kaçınılmaz. Ek olarak, önümüzdeki 12 ayda ödenmesi gereken 180 milyar dolarlık dış borç yükümlülüğü var. Bunlar, döviz üstünde tırmanma basıncı yaratıyor ve dolar fiyatı vakit zaman 18.50 TL’yi görüyor. Bu tırmanışı yavaşlatır umuduyla toplamı 1,3 trilyon TL’yi bulan Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ile Hazine ve Merkez Bankası üstünden döviz getirisi garantisi veriliyor ve tasarruflar TL’de tutulmaya çalışılıyor. Öte yandan, bilhassa kaynağı belgisiz kanallardan ya da politik temaslarla Körfez ülkeleri ve Rusya’dan bulunan döviz, piyasaya kamu bankaları üstünden satılarak tırmanış yavaşlatılmak isteniyor. Fakat, bilhassa Rusya ile yakınlaşmadan umulan döviz kolaylığı, Batı dünyasından gelen ihtarlarla sürdürülebilir görünmüyor.
Görünen o ki seçimlere kadar Erdoğan, bütçede büyük açıklar verme ve seçim sonrasına kamu bankalarına, kamu ekonomik kuruluşlarına, özetle sonraki iktidara ağır enkazlar bırakma kıymetine farklı bölümden seçmenlere ekonomik jestler yapmada hudut tanımayacak.
Kuşkusuz, hazırlıklar yalnızca ekonomik popülizmle sonlu değil. Mali olmayan atraksiyonlar, siyasi atılımlar, yer yer hukuk devletinin sonlarını zorlayan ataklar da iktidar partisinden beklenmiyor değil. Bunların bilhassa seçimler yaklaştıkça çeşitlenmesi bekleniyor.
Kaynak: Al Monitor
Putin, Erdoğan’ı kurtabilir mi? & Ne olacaksa kış aylarında olacak!
The Economist: Türkiye’de 2002-2021 büyüme oranı yüzde 50 şişirildi
S&P’den Türk bankalarına kritik ihtar: Konut fiyatlarına, TL zayıflığının şirketlere tesirine ve sıkıntılı kredilere dikkat
