İslami Finans’ın Türkiye’de “Katılım Finans” ismiyle bankacılık sistemi dışına çıkartılıyor

● Hala 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında faaliyetini sürdüren iştirak bankaları, İştirak Finans Strateji Evrakı ile yeni bir yapıya kavuşuyor. Doküman uyarınca İştirak Finans Kanunu isimli yeni bir kanun çıkarılacak, İştirak Finans Kuruluşları ismiyle yeni bir yapı kurulacak.

● Cumhurbaşkanı Erdoğan, Strateji Dokümanı tanıtım toplantısında, “Katılım finans kuruluşlarının bankalardan bir farkı olmadığına ait genel bir algı toplumumuzda yer etmiş durumdadır” kelamlarıyla bu ayrışmanın birinci işaretini vermişti.

Dünyada İslami Finans olarak isimlendirilen, Türkiye’de ise artık İştirak Finans olarak anılacak olan “faizsiz finans sisteminin geliştirilmesi, finansman sistemi içindeki hissesinin artması ve gerçek bölüme daha fazla katkı sağlaması” gayesiyle hazırlanan İştirak Finans Strateji Evrakı (2022-2025) açıklandı. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından açıklanan 165 sayfalık dokümanda, 5 temel gaye, 18 gaye ve 84 aksiyon bulunuyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın hafta başında İstanbul’da tanıtımını yaptığı Katılım Finans Strateji Evrakı temel olarak iştirak finans kuruluşlarının gerçek kesime daha fazla katkıda bulunmasını öngörüyor. Evrakta, İstanbul Finans Merkezi’nin en değerli ayaklarından birisinin de iştirak finans olduğuna değinilirken, Türkiye’de 1984 yılından bu yana işleyen sistemin cazibesinin artırılması için esaslı değişiklikler yapılmasını öngörüyor. Kesime yönelik İştirak Finans Kanunu çıkarılması ve İştirak Finans Kuruluşları ismiyle yeni bir yapı kurulmasını temel alan Strateji Dokümanı, sistemin kamuoyunda daha yeterli anlaşılmasını sağlayacak çeşitli tedbirleri de içeriyor. Kanun, hala bildirim seviyesinde mevzuatla işleyen iştirak sigortacılığını da sisteme dahil ederek, yasal altyapıya kavuşturulmasını sağlamış olacak.

Katılım Finans Strateji Belgesi’nde öngörülen hareketlerin tamamının hayata geçirilmesi durumunda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da ‘bankacılık sistemiyle karıştırıldığı’ tarafındaki tespitinden hareketle, faizsiz finans sistemi bankacılık sisteminden usuller bakımından kesin bir çizgiyle ayrışmış bir yapıya kavuşmuş olacak.

Kitle fonlama platformları

TOBB tarafından mikro işletmeler, erken kademe teşebbüsler ve projelerin risk-paylaşımına dayalı mukavelelerle finansmanının sağlanmasına yönelik iştirak asıllı bir kitle fonlama platformu faaliyete geçirilecek. TOBB üyelerinin de bu kitle fonlaması platformuna yatırım yapmaları teşvik edilecek. Ayrıyeten; TOKİ, KOSGEB ve Kızılay tarafından da iştirak asıllı bir kitle fonlama platformu faaliyete geçirilecek.

“GSYH’ye dayalı kira sertifikası”

Fıkhi olarak yanlışsız kurgulanması şartıyla, ihraç edilmesi açısından uygun bir konjonktürün bulunduğu bedellendirilen GSYH’ye dayalı kira sertifikası ihracına yönelik çalışmalar yapılacak.

Reel bölüm şirketlerinin sermaye piyasası üzerinden finansmana erişimini kolaylaştırmak ve kira sertifikası ihraçlarını teşvik etmek maksadıyla Kira Sertifikası Garanti Fonu’nun kurulması sağlanacak.

TOBB bünyesinde Karz-ı Hasen (faizsiz borç) sandıkları kurulacak

TOBB bünyesindeki oda ve borsalarda Karz-ı Hasen sandıkları oluşturulacak. Karz-ı Hasen, borcu olan gereksinim sahibi bireye haramlardan uzak durması ve harama bulaşmaması için muhtaçlığını giderecek meblağı faizsiz olarak temin etmek olarak tanımlanıyor. Bu kapsamda hala MÜSİAD bünyesinde bu türlü bir sandık bulunuyor. Strateji Belgesi’nde ise Karz-ı Hasen; misli bir malın tıpkı ölçüde geri alınmak üzere borç verilmesi olarak tanımlanıyor.

BIST bünyesinde kira sertifikaları, elektronik eser senetleri ve iştirak temelli hisse senetleri üzere iştirak sermaye piyasası eserlerinin münhasıran süreç göreceği İştirak Pazarı kurulacak.

Ürün ve hizmet çeşitliliğini artıracak öneriler

Ürün ve hizmet çeşitliliğinin artırılması gayesi kapsamında Strateji Belgesi’nde şu teklifler yer alıyor:

* İştirak finans holding şirketi ve ihtisaslaşmış iştirak finansman kuruluşları üzere yenilikçi yapılar kurulmalı

* Risk-paylaşımına dayalı finansal mukaveleler teşvik edilmeli

* Farklı iştirak finans dallarını birbiriyle ilişkilendirecek yenilikçi eser ve hizmetler kullanılmalı

* Kamu kesiti tarafından altyapı projelerinin finansmanında risk-paylaşımına dayalı kira sertifikaları üzere yeni kamu finansmanı modelleri uygulanmalı

* Kamu öncülüğünde hac ve umre fonu üzere yeni kurumlar oluşturulmalı

Odak alanlara yönelik vergi indirimi teşviki

Belgede, odak alanlar kapsamında yer alan eser, hizmet ve faaliyetlerin kendilerinin yahut bunları uygulayan iştirak finans kuruluşlarının çeşitli mali teşviklerden faydalanabileceği sistemin kurulması öngörülüyor.

Ayrıca, birden fazla odak alan kapsamındaki eser, hizmet ve faaliyetlerin de doğrusal olmayan bir formda mali teşviklerden faydalanabileceği düşünülüyor.

Bu kapsamda; finansman alanı, eser yapısı, müşteri segmenti ve sürdürülebilirliğe ait vergi indirimi üzere sistemlerin kurgulanabileceği öneriliyor.

Sermaye yeterliliği rasyolarında özendirici düzenleme

Strateji Dokümanında, iştirak finans kuruluşlarının odak alanlara yönelik faaliyetlerinde mali teşvikler verilmesi yanı sıra çeşitli mevzuat pürüzlerinin kaldırılması ve uygulamaya dönük teşviklerin de epeyce kıymetli olduğuna vurgu yapılıyor.

Özellikle, iştirak finans kuruluşlarının finansman portföyü içinde risk-paylaşımına dayalı eserlerin tartısını arttırmaları açısından mevzuat düzenlemeleri ve standartların geliştirilmesinin mali teşviklerden daha kıymetli olabileceğine değiniliyor.

Mevcut durumda iştirak bankaları açısından risk-paylaşımına dayalı finansman kullandırımının, sermaye yeterliliği rasyoları açısından çok yüksek oranlı risk tartılarına katlanmalarını gerektirdiğine dikkat çekilerek, Basel ve IFSB standartları da göz önünde bulundurularak, risk-paylaşımına dayalı finansal eserlerin kullanımında risk yüklerinde yeni düzenleme yapılması öneriliyor.

Uluslararası İştirak Finans Tahkim Merkezi

Belgede, dünyada memleketler arası İslami finans merkezi olmayı hedefleyen finans merkezleri İslami finans tahkim ve arabuluculuk merkezlerinin kurulmasına ehemmiyet verildiği belirtilirken, İstanbul Finans Merkezi’nin global bir İslami finans merkezi olma vizyonu çerçevesinde İstanbul Milletlerarası Tahkim Merkezi’nin kurulmasına ait çalışmaların devam ettiği bildirildi.

Bu kapsamda İstanbul Memleketler arası Tahkim Merkezi bünyesinde milletlerarası bir iştirak finans tahkim merkezinin kurulmasının iştirak finansın gelişiminde değerli olduğu kaydedildi.

Yardım için bağışa dayalı kitle fonlaması platformu

Belediyelerin toplumsal takviye faaliyetleri kapsamında, SMA üzere özel hastalık masrafl arına, muhtaçlık sahiplerinin temel besin ve barınma gereksinimlerine yönelik valilik onaylı bağışa dayalı kitle fonlaması platformları kurulması teşvik edilecek.

Katılım Finans Holding

İçlerinden en az birisi iştirak bankası olmak şartıyla, birden çok iştirak finans kuruluşunu bünyesinde barındıran, firmalarla risk-paylaşımına dayalı iştirak kurabilen, bu firmaların idare heyetlerinde yer alabilen, mal ve hizmet ticareti alanında da faaliyet gösterebilen

Katılım Finans Holding ismiyle yeni bir iştirak finans kuruluşu yapısı kurulması öneriliyor.

Helal OSB kurulacak

Yeni devirde, helal ekonomi kapsamındaki faaliyetlerin daha faal gerçekleştirilmesi maksadıyla Helal Park ismi verilen bir kümelenme modelinin kurulması da öngörülüyor. Dokümanda, helal parkların, başta üreticiler olmak üzere helal bedel zincirinin paydaş kurum ve kuruluşlarının belli coğrafik alanlarda kümelenmesiyle oluşturulan organize sanayi ve ticaret bölgeleri olduğu belirtilirken, OSB’lere benzeri formda aktörler ortasında faal uyum sağlamasının hedeflendiği bildirildi.

Hac ve Umre Fonu nasıl çalışacak?

Belgede kurulması öngörülen Hac ve Umre Fonu ile BES’e benzeri bir yapı oluşturulacak. Burada fona giren iştirakçiler her ay tertipli olarak küçük ölçüde yapacağı katkılar, Fon tarafından pahalandırılacak. Periyot sonunda ise Hac ve Umre seyahatlerinin masrafı Fon’da biriken paradan karşılanacak.

Belgede öne çıkan başlıklar

* Gerçek dalın finansmana erişimi için Kira Sertifikası Garanti Fonu kurulacak.

* Sermaye yeterliliği rasyosu açısından avantaj sağlanacak.

* GSYH’ye dayalı kira sertifikası ihracatına yönelik çalışma yapılacak.

* TOBB ve odalarda faizsiz borç verilmesini içeren Karz-ı Hasen sandıkları kurulacak.

* Kamu altyapı projelerinin finansmanında risk paylaşımına dayalı kira sertifikaları çıkarılacak.

* İştirak Finans Kuruluşları Birliği kurulacak.

* İştirak OSB yahut İştirak Teknopark üzere alanlar oluşturulacak.

* BİST bünyesinde İştirak Pazarı kurulacak.

* Kamu öncülüğünde Hac ve Umre Fonu oluşturulacak.

* İştirak sigortacılığı da sisteme dahil ederek, yasal altyapıya kavuşturulacak.

* İştirak Finans Kanunu çıkarılacak.

Dünya /Hüseyin Gökçe