Yazar – Geoffrey Smith
Investing.com – Avrupa Birliği’nin Rus petrolüne uyguladığı ambargo, altı ay süren pazarlıkların akabinde nihayet yürürlüğe girmek üzere ve ne Avrupa ne de dünyanın geri kalanı, bunun nasıl bir tesir yaratacağını şimdi tam olarak biliyor.
Bazı istisnalar dışında AB üyesi ülkelerdeki şirketler, Pazartesi gününden itibaren Rusya’dan ham petrol satın alamayacak; bu önlem, Devlet Lideri Vladimir Putin’in hazinesine akan geliri kesmeyi ve Ukrayna’daki savaşını sürdürme yetisini kısıtlamayı amaçlıyor.
Rusya’nın yakın vakte kadar Avrupa’ya günde yaklaşık 1 milyon varil petrol ihraç ettiği düşünülürse bu değerli bir adım.
Etkileri; Rusya’nın ana ihracat karışımı Urals ile Brent fiyatı ortasındaki farkın, son günler ve haftalarda sert bir formda açıldığı dünya spot piyasalarında aslında görülüyor: Bölüm uzmanı Argus Media, Rus ihracatçıların bu hafta 80 dolar üzerindeki Brent fiyatına kıyasla varil başına 45,31 dolara kadar düşmüş bir fiyatta satış yapmak zorunda kaldıklarını bildirdi.
Bu durumu; Kuzey Amerika ve Avrupa’nın, Kremlin’in Ukrayna halkına boyun eğdirmeye yönelik savaşından duyduğu tiksintiyi dünyanın geri kalanının da paylaştığına dair bir işaret olarak yorumlamamalı.
Bu daha fazla Rusya’nın petrol sisteminin tarihi ve coğrafyasıyla ilgili bir sonuçtur. İhracat boru çizgileri, Avrupa pazarlarına hizmet etmek üzere inşa edilmiş liman terminallerine ulaşmaktadır. Örneğin Baltık Denizi’ndeki Primorsk’tan çıkan petrol, çoklukla kısa bir deniz seyahati ile İsveç, Polonya ya da Hollanda’daki rafinerilere ulaşırdı. Fakat Pazartesi gününden itibaren bu pazarların hepsi kapanıyor ve en yakın muhtemel alıcı Fas’ta kalıyor. Alıcılar, navlun masraflarını ödemek zorunda olduklarından emtianın kendisine harcama yapmaya daha az istekli oluyor. Primorsk’un Fas pazarında Cezayir ile rekabet edebilmesi için Cezayir karışımlarının çok altında bir fiyattan satış yapması gerekiyor.
Bu çeşit dinamikler, Rus hükümetinin petrol ihracatından elde ettiği geliri şimdiden kıymetli ölçüde azaltmış durumda. Kremlin’in petrol gelirlerinin en büyük kısmını oluşturan ham petrol ihracat vergisi, çoklukla üreticilere yatırımları üzerinden belli bir getiri sağlayan, nakliye fiyatlarından sonra devlete kalan ölçüsü alan bir formüle nazaran hesaplanıyor. Bu vergi, 2018 yılında ton başına 152 dolarla tepe yaptı – bu da varil başına yaklaşık 20,70 dolara denk geliyor. Lakin işgal sırasında ton başına 60 dolara kadar düşmüştü ve bu ay dörtte bir oranında daha düşüşle 43,30 dolara geriledi.
Bu ortada Avrupa’ya gaz ihracatından elde ettiği gelir de geçen yıl elde ettiği yaklaşık 50 milyar dolardan neredeyse sıfıra inmiş durumda. Orta ve Doğu Avrupa’daki Rusya aykırısı şahinler, bu sıkışıklığın çok daha sert olabileceğini söyleyerek itiraz edebilir lakin sayılar şimdiden kayda kıymet.
Hatta o kadar ki öteki ülkelerin, Rusya’nın ham petrolü için belli bir azamî düzeyin üzerinde ödeme yapmasını engellemeye yönelik berbat şöhretli ve muhtemelen uygulanamaz plan, neredeyse bir dikkat dağıtıcı üzere görünüyor.
Bu makalenin yayımlanacağı sırada Brüksel’den gelen , AB Kurulunun varil başına 60 dolarlık bir üst hudut önerdiğini öne sürüyordu. Lakin Polonya’nın son önleme yeni bir yaptırım paketinin eklenmesini istemesi, kesin bir muahedeye varılmasını engelledi.
Pazartesi gününden itibaren ham petrol alıcıları, varil başına 60 dolar ya da daha az ödediklerini gösteremedikleri takdirde Avrupa’dan sigorta ya da nakliye hizmeti satın alamayacak. Batı’nın bu çeşit hizmetlerdeki hakimiyeti nedeniyle bu, sonu ihlal eden herkes için neredeyse bir yasak manasına geliyor.
ABD’nin son yirmi yılda Irak ve İran’a uyguladığı yaptırımlardan edinilen deneyimler, Rusya’nın bu durumu aşmanın yollarını bulacağını gösteriyor lakin tekrar de Rus petrolünü pazara ulaştırmanın zorluklarını arttırıyor. Moskova, tavan fiyata uyan hiçbir ülkeye satış yapmayacağını söyleyecek kadar telaşlı.
Bu da pek çok fakir ülkeyi sıkıntı duruma sokuyor. Bu yılın başlarında yaşanan sel felaketinin yanı sıra global tahıl fiyatlarındaki (sebebi malumunuz) artış nedeniyle harap olan Pakistan, resmi olarak tavan fiyatı kabul etmese de Rusya’dan, ham petrol ihracatında istekli olarak %30-%40 oranında indirim yapmasını istedi. Pakistan medyasına nazaran bu talep kabul edilmedi.
Ambargo ve tavan fiyatın tesirlerinin nasıl ortaya çıkacağına dair belirsizlik, OPEC+’nın bu hafta sonu petrol üretim kotalarında daha fazla değişiklik yapmaktan kaçınması için güçlü bir argüman oluşturuyor. Fakat bunun tesirleri çok geçmeden hissedilecektir, bilhassa de Rusya’nın, alıcıların azalması nedeniyle kuyuları kapatmak ya da soğuk kış aylarında kuyu bütünlüğünü korumak için pompalamaya devam etmek ortasında seçim yapmak zorunda kalması durumunda – ki bu, OPEC’in piyasayı dengelemek için arzı kesme eforlarını boşa çıkaracaktır.
