Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın bugünkü haberi Yeni İktisat Modeli’nin sürdürmek uğruna kredi piyasasında yaratılan darboğazın boyutlarını ayrıntılandırması açısından çok kıymetli. Yiğitcan’ın haberinde işletmelerin, bankaların kredi kapasitesinin daraltmasıyla karşı karşıya kaldıkları finansman sıkıntısını aşmak için, giderek artan faiz oranlarıyla birbirini fonladığı ve ortaya çıkan istikrarsız tablo anlatılıyor.
Haberde banka kredilerine ulaşamadığı için finansman sıkışıklığını aşamayan işletmeler, üretimlerini sürdürebilmek için hammaddeci ve toptancıların yüzde 40’ı aşan vade farkıyla karşı karşıya kalmaya başladığı vurgulanıyor. Şu anda rotatif kredinin maliyetinin yüzde 13 düzeyinde olduğu düşünüldüğünde, piyasanın kendini 3 kata kadar daha maliyetli fonladığı görülüyor. Uygun finansman bulamadığı için üretimini düşürmek zorunda kalan ya da sipariş kaçıran firmaların sayısının artmakta olduğunu lisana getiren gerçek dal temsilcileri, firmaların sermaye gereksiniminin son birkaç yılda 5 kat arttığına dikkat çekerek, bilhassa piyasada yüksek vade farklarına maruz kalan KOBİ’lerin krediye erişimlerinin bu güç periyotta hayati olduğunu vurguluyor.
Finansman darboğazının derinleştiği piyasada firmalar adeta birbirini fonlarken, işletmelerin vadeli satışlara uyguladığı faiz oranı yüzde 40’ları aşmaya başladı. Olağan periyotlarda firmaların sık başvurduğu lakin şu an makro ihtiyati önlemler mucibince gereğince kullandırılmayan rotatif kredinin maliyetinin yüzde 13 düzeyinde, özel bankaların kullandırdığı ticari kredilerin faizinin de yüzde 25-30 bandında olduğu düşünüldüğünde, birtakım hammaddeci ve toptancıların piyasayı 3 kata kadar daha maliyetli fonladığı görülüyor. Lakin yılsonu kredi kapanışlarını yapan şirketlerde kasalar adeta boşalmışken firmalar, özkaynak yetersizliği nedeniyle üretimlerini aksatmamak ismine piyasa faizine razı oluyor. EKONOMİ gazetesine konuşan gerçek dal temsilcileri, uygun finansman bulamadığı için üretimini düşürmek zorunda kalan firmaların sayısının artmakta olduğuna dikkat çekerlerken, bilhassa KOBİ’lerin krediye erişimlerinin bu periyotta çok hayati olduğuna işaret ediyor.
Bankada finansmanı bulamayan piyasada arıyor
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, piyasada şu an dengelerin standardın dışında oluşmaya başladığını söylerken, olağan periyotlarda hammaddecilerin uyguladığı faizin aylık yüzde 1,5-2 olduğunu, fakat şu anda bu oranın yüzde 4’lere geldiğini, dolar ödemeleri için de yüzde 1 olduğunu söyledi. 12 aylık bakıldığında TL ödemelere faizin yüzde 50’lere geldiğini lisana getiren Eroğlu, “Finansman işletmelerin damarlarındaki kan üzeredir. İsterseniz çok sağlıklı, tastamam bir bedeniniz olsun, ancak kan olmazsa yaşayamazsınız. İşte firma, gereksinimi olan bu finansmanı bankada bulamazsa, piyasada arayacak. Esasen öteki yerden bulunamadığı için piyasada faiz bu kadar yüksek. Şirket, daha uygun finansman kaynağı bulsa gidip bu kadar yüksek faizle borçlanmaz” dedi.
2008’de iflaslara yol açtı
Marjlar tabana çekiliyor
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, hem BDDK hem Merkez Bankası’nın aldıkları sıkılaştırma tedbirlerinin iç piyasaya yansıdığını, kredi daralmasını da işletmelerin ‘mecburen’ birbirinin üzerine yüklemeye başladığını tabir etti. Firmaların bu devirde açık hesap alacağının yükselmiş olduğuna dikkat çeken Önel, piyasada vade farkı olarak verilen oranların çok üstlere çıktığını kaydetti. Kimi işletmeler bunu berbat niyetle kullanmaya başladığı eleştirisini de getiren Önel, “İşletmeler birbirine vade faizi uyguladığında oran ortalama yüzde 40’lara çıkıyor. Bankalardaki faizin 3 katı üzere neredeyse. Genelde hammadde tedarikçileri bunu uyguluyor” dedi. Öz sermaye yetersizliğinin firmaları daha kuvvetli bir sürece götürmekte olduğu ihtarında bulunan Önel, “Bu piyasa şartlarında firmalar yalnızca günü kurtarıyor. Gün geçtikçe sermayeleri eriyor. Fakat mal da satması gerektiği için bu defa karlılığı gitgide düşürüyorsunuz, yüzde 8 ise marjınız yüzde 2’lere çekmeniz gerekiyor, yani baş başa çıkıyorsunuz” diyerek işletmelerin içinde bulunduğu sıkışıklığı tanım etti.
“Hammaddeci de mecbur kalabiliyor”
Armatür Derneği Lideri Gökhan Turhan da firmaların uyguladığı yüksek vade farklarını teyit etti. İşletmelerin sermaye muhtaçlıklarının geçmiş birkaç yıla oranla 5 kat arttığını belirten Turhan, dövizin baskılanmasıyla ihracatçıların karların da düştüğünü lisana getirdi. Olağan devirde hammaddecilerin vade farkıyla banka faizlerinin birbirine çok yakın olduğunu söyleyen Turhan, banka faizlerinin aşağı çekildiğini lakin piyasanın faizinin çok yüksek seyrettiğini söz etti. Hammaddecilerin yüksek vade farkı uygulamalarının birtakım haklı tarafları olduğunu da kaydeden Turhan, şöyle devam etti: “Hammaddeciler net ihracatçı olamıyor, en büyük kahırları orada. Aldığı hammaddeyi ithal etmek zorunda, ihracatı ithalatından daha az kalıyor. Bu türlü olunca da reeskont üzere uygun kredileri kullanamıyorlar. Karları da düşük olunca bu formda vade farkı ile kendini müdafaaya çalışıyor.”
90’lı yılları hatırlattı
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Erdem Fayat, iç piyasada hammaddecinin toptancıya, toptancının perakendeciye satışlarında enflasyonist ortamlarda faaliyet karlarının çok üstünde bir vade farkı uygulamasının geçmiş yılarda da rastlandığını söyledi. 90’lı yıllarda bilhassa bu stil yüksek vade farklarına çok sık rastlandığını hatırlatan Fayat, “O periyotlarda de vade farkı yararı gerçek yararın çok üzerindeydi. Şu anki durum da bana o yılları hatırlatıyor. Bu uygulamalar maalesef enflasyonist ortamda firmanın finansmana alamayacağı için kabul ettiği, mağazacının toptancıdan, toptancının da hammaddeciden alırken uyguladığı bir yöntemdir” dedi. “Böyle sıhhatsiz piyasalarda bunlar maalesef olur” diyen Fayat, “Çünkü finansmana ulaşamasanız da yeniden mala ulaşmak ve devam etmek zorundasınızdır. Piyasanın sıhhatsiz işlediği durumlarda her iki taraf için bu türlü zorluklar ortaya çıkabilir” tabirlerini kullandı.
“Bankalar kredi taleplerine fiyat dahi vermiyor”
Haberin tamamı burada.
