Çin ve ABD ortasında bir yılı aşkın müddettir devam eden ticaret savaşının 12 müzakere toplantısı geride kalırken, somut bir mutabakata ulaşamayan iki ülkenin kıymetli gündem başlıklarından en değerlilerini Çin’in, “Made In China 2025” (MIC 2025) planı ve “nadir madenler” oluşturuyor.
ABD Lideri Donald Trump, geçen yıl mart ayında ülkesinin Çin’e karşı verdiği ticaret açığını münasebet göstererek, fitilini ateşlediği ticaret savaşında birinci etapta 250 milyar dolar kıymetinde Çin mallarına ek gümrük tarifeleri getirdi. Çin’in Şanghay kentinde geçen ay sonu düzenlenen 12’nci müzakereden somut bir muahede çıkmamasının akabinde Lider Trump’ın 300 milyar dolar kıymetindeki Çin mallarına 1 Eylül’den itibaren yüzde 10 vergi getirileceğini açıklaması ise MIC2025 planını tekrar gündeme taşıdı.
– Çin’in “Made in China 2025” planı
ABD’nin kendine tehdit olarak gördüğü MIC2025 planını Pekin idaresi 2015 yılında açıklamıştı. MIC2025 programı robotik teknolojiler, denizcilik, demiryolu ulaşımı, elektrikli araçlar, havacılık ve uzay teknolojileri, bilişim ve internet teknolojileri, tıp teknolojisi ve ilaç sanayi, tarım ve güç alanlarını kapsıyor.
Pekin idaresi teknoloji ve üretimde dönüşüm fırsatı olarak gördüğü “MIC2025″le yaklaşık 10 teknoloji yüklü stratejik bölümde öncü rol oynamayı planlıyor. Kelam konusu programa nazaran, Pekin, havacılık, uzay ve bilişim teknolojilerinin gereç ve kıymetli kesimlerinin üretiminde 2020’ye kadar yüzde 40, 2025’e kadar yüzde 70 oranında kendine kâfi hale gelmeyi amaçlıyor.
Çinli yetkililer MIC2025’in ticari müzakerelerle ilgisi olmadığını savunsa da ABD cenahında kelam konusu program, Pekin idaresinin devlet eliyle yüksek teknoloji alanında global rekabette baskın rol oynamak istediği ve adil rekabete ziyan verdiği formunda algılanıyor.
Çin’in bu dallarda devlet şirketlerini desteklemesini ABD, “Çin, Amerikan özel şirketlerinin adil rekabetine ziyan veriyor.” sözleriyle eleştiriyor.
– Ticaret savaşının ender madenler boyutu
ABD’ye ticaret savaşında yaptırım ve gümrük vergisi misillemeleri bakımından dezavantajlı olan Pekin, mayıs ayında uzun bir kesintiye uğrayan ticaret müzakerelerinin başarısız sonuçlanması sonrası ABD’yi “nadir madenler” ile tehdit etmeye başlamıştı.
Çin’de devlet planlama teşkilatı olarak vazife yapan Ulusal Kalkınma ve Islahat Kurulu (NDRC) yetkilileri, “Biz dünyada ender elementleri üreten birinci sıradaki ülkeyiz. Çok sayıda gelişmiş ülkenin ender madenler için Çin’e muhtaçlığı var.” tabirlerini kullandı.
Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in Ciangsu eyaletinde ender madenleri çıkaran bir metal şirketini ziyaret etmesi medyada “Çin, ABD’ye ender madenler kozunu kullanmaya hazırlanıyor.” yorumlarına neden olmuştu.
Önemli teknolojilerde kullanılan ve yenilenemeyen kaynaklar olarak tanımlanan “nadir madenler” 17 tıp elementten oluşuyor. Ağır ve hafif ender element olarak iki ana kümeye ayrılan ender madenler, metalurji, petro kimya, optik, lazer, manyetizma, elektronik üzere çağdaş endüstrinin birçok alanında kullanılmakta.
Dünyadaki az madenlerin yüzde 80’ini üreten Çin, ayrıyeten ABD’nin az madenler ithalatının yüzde 80’inin karşılıyor. Kelam konusu madenler, sivil endüstriden askeri endüstriye cep telefonları, elektrikli araç motorları, uydular ve savaş uçağı motorlarında kullanılmasıyla “endüstriyel katalizör” olarak tabir ediliyor. Bu istikametiyle az madenler küçük lakin stratejik ögeler olarak görülüyor.
– Gelecek müzakereyi bekleyen konular
İkili bağlantılarda Çin tarafı mütemadiyen “Müzakereyse, elbette. Savaşsa savaşırız.” telaffuzlarını tekrar ediyor. Fakat ABD mallarına yönelik ek gümrük tarifesi uygulaması konusunda Washington idaresine nazaran eli daha zayıf olan Çin, son olarak ulusal para ünitesi yuanın devalüasyonunu devreye aldı.
Çin para ünitesi son 11 yıldır dolar karşısındaki en düşük düzeyine geriledi, Pekin idaresi ABD’den tarım eserleri alımını süreksiz olarak durdurdu. Trump da Çin’i “Döviz manipülatörü” olmakla itham etti.
ABD gelecek ay, ticaret müzakerelerinin 13’üncüsüne mesken sahipliği yapacak. Çin’in taviz vermek istemediği MIC2025 planı, alımını durdurduğu Amerikan tarım eserleri, devalüasyona giren yuanın müzakerelerde değerli gündem başlıkları olacağı öngörülürken, gelecek eylül ayı müzakeresinden iki tarafın bir mutabakata varıp varamayacağı merakla bekleniyor.
AA
