9 sene boyunca fark edilmeyen ve herkesi kandıran internet palavrası: Wikipedia’nın Alan MacMasters faciası

Wikipedia’da, elektrikli ekmek kızartma makinesinin 1800’lerin sonunda İskoç bir bilim insanı tarafından icat edildiği yazıyor. Lakin 15 yaşında bir kız, web sitesinde elektrikli su ısıtıcısını icat ettiği söylenen Alan MacMasters‘ın sayfasına baktığında, onunla ilgili tuhaf bir şey fark etti. MacMasters’ın 1890’larda çekilmiş olduğu tez edilen fotoğrafında bir gariplik vardı.

Adının Adam olduğu açıklanan genç, “İlk baktığımda olağan bir fotoğraf üzere görünmediğini fark ettim. Üzerinde oynanmış üzere görünüyordu” diyor.

Bunun dışında, birinci bakışta makale, bol ölçüde referansla tamamlanmış rastgele bir makaleye benziyordu. Makale, MacMasters’ın filamentler için daha ucuz metaller ve telde büyük ölçülerde nikel kullanarak maliyetleri düşürmeye çalıştığını argüman ediyor. MacMasters’ın, “Ortaya çıkan lamba o kadar ısındı ki, yakındaki ekmeği kızartmaya başladı” dediğine vurgu yapıyor.

Wikipedia’da uzun mühlet varlığını sürdüren MacMasters sayfası bu türlü görünüyordu.

Makaleye nazaran, MacMasters üretilmek üzere satmadan evvel bir meslektaşının laboratuvarında tasarımı mükemmelleştirmek için birkaç ay harcadı. MacMasters’ın ekmek kızartma makinesi ‘Eclipse’ olarak pazara sunuldu. Seramik bir taban üzerine inşa edilmiş dört elektrik filamentine sahipti. Elektrik, bir lamba ile priz ortasına takılan bir adaptörle sağlanıyordu.

İnanılmaz bir halde, MacMasters isminde bir mucit aslında yok. Fakat hakkındaki bu argümanların birden fazla, Wikipedia’nın kabul edilebilir bulduğu yayınlara dayanıyordu ve Wikipedia’nın (genellikle gayretli) editörlerinden hiçbiri tarafından yıllarca sorgulanmadı.

Adam, durumu Wikipedia’ya bildirdiğinde, bunun siteye kasıtlı olarak yanlış bilgi gönderme aksiyonu olduğu ortaya çıktı. Araştırmalar, alıntıların büsbütün döngüsel olduğunu ve bu sayfanın aslında canı sıkılan bir öğrencinin aldatmacası olduğunu ortaya çıkardı. Makaleyi bilerek bir aldatmaca olarak hazırlamışlar ve manzarayı Photoshop ile 1890’lardan kalmış üzere göstermeye çalışmışlar.

Aldatmaca Şubat 2013’ten Temmuz 2022’ye kadar fark edilmedi. Sonunda bu yılın Temmuz ayında kaldırıldı, lakin referanslar bağlı kalmaya devam etti.

Ekmek kızartma makinesinin gerçek mucidi kim?

Avrupa ve ABD’deki ekmek kızartma makinesi koleksiyonerlerinin yanı sıra mesken aletleri konusunda uzman müze küratörleriyle konuşan BBC, yanıta ulaşmanın çok güç olduğunu söylüyor. Birden fazla kaynağa nazaran, ticari olarak temin edilebilen ve başarılı olan bir ekmek kızartma makinesinin birinci patenti, ABD’deki General Electric şirketi ismine 1909’da Frank Shailor tarafından sunuldu.

D-12 olarak isimlendirilen ekmek kızartma makinesinin, ticari olarak temin edilebilen birinci elektrikli ekmek kızartma makinesi olduğu kabul ediliyor.

D-12 elektrikli ekmek kızartma makinesi