2023’te Türkiye-ABD Alakaları Nasıl Seyredecek?

Türkiye’nin seçim yılında ABD’yle alakaların seyri nasıl olacak? VOA Türkçe’nin konuştuğu uzmanlara nazaran bu sorunun karşılığı, İsveç ile Finlandiya’nın NATO üyeliği konusunda nasıl karar alacağına bağlı ve pazarlıklar sürüyor.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşmek üzere 18 Ocak’ta Washington’da olacak. Masada F-16 askeri uçak alımı bulunduğunu anımsatan Çavuşoğlu, Ulusal Savunma Bakanlığı’nın yürüttüğü 40 adet F-16 alımı ve 79 adet F-16’nın modernize edilmesine ait askeri müzakerelerin tamamlandığını söyledi.

ABD Dışişleri Bakanlığı’nın gayriresmi biçimde Kongre’ye bildirimde bulunduğunu kaydeden Çavuşoğlu, “Buradan bir itiraz gelmezse süreç tamamlanır, resmi bildirim yapılır. Başkan’ın talebi Kongre’de yüzde 51 ile reddedilirse ikinci sefer talep gönderilecektir. Bu sefer üçte iki çoğunlukla reddedilmesi gerekir. ABD tarihinde pek görülen bir şey değil’’ dedi.

Senato Dış Bağlantılar Kurulu Lideri Bob Menendez’in itirazlarına da değinen Çavuşoğlu, ‘’Bir senatör daima itirazını belirtiyor fakat biz sürecin meselesiz tamamlanmasını bekliyoruz. Her seviyede idareyle muahedeler sağlandı, idare bunun yalnızca Türkiye için değil, NATO için de değerli olduğunu belirtiyor. İdare kararlı durursa rastgele bir sorun yaşanmaz. Biz kurallı olarak bir eser almak istemiyoruz” diye konuştu.

Washington’daki görüşme masasında ayrıyeten, 28 Aralık’ta Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas’ın üçlü görüşmesiyle Ankara – Şam sınırındaki diyalog kurulması var.

Türkiye ile Suriye ortasında 11 yıl sonraki bu birinci üst seviye görüşmeyle birlikte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esat ile görüşmek istediğini açıklaması gündemde.

Ancak Rusya’nın tesirine karşın Esat’ın, Türkiye’deki seçimler sonrasında kim iktidara gelecekse onunla görüşeceği belirtiliyor. ABD tarafı ise, Esat rejimi ile görüşülmesine sıcak bakmadıkları bildirisini sık sık tekrarlıyor.

VOA Türkçe’nin konuştuğu uzmanlara nazaran dışişleri bakanlarının asıl görüşme nedeni ise, Erdoğan’ın Washington’a resmi bir ziyaret yaparak ABD Lideri Joe Biden ile biraraya gelme isteği. Erdoğan’ın bu talebini gerçekleştirebilmek üzere Bakan Çavuşoğlu’nun, 18 Ocak’ta görüşme masasına, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği veto halinden vazgeçme teklifini sunacağı yorumu yapılıyor.

Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı misyonunda bulunmuş tecrübeli diplomat eski Washington Büyükelçisi Faruk Loğoğlu, Çavuşoğlu ile Blinken ortasında yapılacak görüşmede en öncelikli ve yüklü mevzunun NATO olacağını söyledi.

Uluslararası bağlantılar uzmanı Prof. Dr. İlhan Uzgel de, “Erdoğan idaresi ABD’yle alakalarda NATO’daki veto halini pazarlık ögesi olarak kullanıyor” diyerek, vetodan vazgeçme karşılığında örneğin Suriye’de yeni bir askeri operasyona yeşil ışık beklendiği görüşünde.

Loğoğlu: “NATO jestiyle Biden’ın evsahipliği talep edilebilecektir”

Emekli Büyükelçi Loğoğlu, “ABD, Çavuşoğlu aracılığıyla Erdoğan idaresinden İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini onaylayacak kararı Meclis’ten geçirmesini talep edecektir. Pekala Türkiye, bu talebe ne diyecek? İsveç’teki son olaylar, duruma çok yardımcı olmuyor. Türkiye’nin son şovlara karşı iktidarı ve muhalefetiyle gösterdiği reaksiyon çok hakikat. Bu olayları yaratanlar Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğini engellemesini sağlamak için yapıyorlar. Bu oyuna da gelmemeliyiz. NATO kararıyla birlikte Erdoğan’ın ABD ziyaretine de yol açılabilecektir” dedi.

ABD’nin tabiriyle “alışveriş” listesinde birinci sırada NATO’nun bulunduğunu kaydeden Loğoğlu, “Blinken, Çavuşoğlu’ndan İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği konusunda kelam almaya çalışacaktır. Türkiye ismine bu türlü bir kelam verilip verilmediğini de Çavuşoğlu’nun döndükten sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD ziyareti gündeme düşürse, rivayet oluşursa o vakit anlarız ki bu kelam verilmiş” öngörüsünde bulundu.

Uzun vakit sonrasında Çavuşoğlu’nun Washington’u ziyaret edeceğini ve bu ziyaretteki asıl emelin “Erdoğan’a Beyaz Saray randevusu almak” olduğunu işaret eden Loğoğlu, ABD Lideri Joe Biden’ın Erdoğan’ın ziyaretine yeşil ışık yakıp yakmayacağı konusunda, “Çavuşoğlu – Blinken görüşmesi, bunun öncesinde gerekli görüş alışverişinde bulunulduğunu gösteriyor. Türkiye, NATO jestinde bulunursa Biden’ın Erdoğan’la görüşebileceğini düşünüyorum. Fakat unutmamak gerekir ki ABD’nin listesinde öteki unsurlar var. Türkiye’deki iktidar, Mısır, İsrail, Suudi Arabistan üzere ülkelerle ‘U dönüşü’ nitelinde sert siyaset değişimleri nasıl olduysa müttefik bağlantısı içinde olduğu ABD’yle bağlantılardaki değişimi de rahatlıkla kamuoyuna anlatabilecektir” diye konuştu.

Uzgel: “Biden’ın tavrını yumuşatması mümkünlüğü var”

Prof. Dr. İlhan Uzgel, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın NATO konusunda elindeki veto kartını seçim gününe kadar tutmak istediğini söyleyerek, “Erdoğan açıkçası bu pazarlıkçı dış siyaset alanında uzmanlaştı. Hasebiyle muhakkak İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği üzerinden pazarlık yapılacaktır. ‘Biz NATO’daki vetomuzu kaldıralım siz de Suriye’ye girmemize göz yumun, biz Putin’i yönetim edebiliriz’ biçiminde bir pazarlığa girişilmesi mümkün. Buna Suriye’nin içinde Esat idaresi ve muhaliflerce farklı reaksiyonlar gösterilecektir, bunları bilemeyiz. Lakin Erdoğan’ın pazarlıklarını sürdürmesini bekliyoruz” dedi.

Ancak Biden idaresi tarafından bugüne kadar Erdoğan idaresine “mesafe” ile yaklaşıldığını söyleyen Uzgel, “Bu durumu değiştirmek için Erdoğan’ın çok kıymetli bir atak yaptı ve İsrail ile uzlaştı. Yahudi lobisi üzerinden ABD’yle, Biden idaresiyle de alakaları toparlamaya çalışıyor. Bu tam olağanlaşma sonucu yaratır mı bilemiyorum. Biden idaresi radikal bir değişiklik yapar mı? ‘Erdoğan’a destek’ manasına gelecek bir imajdan, teşebbüsten kaçınıyor. Lakin Erdoğan bunu değiştirecek bir adım atarsa o vakit Biden idaresi o vakit biraz daha tavrını yumuşatabilecektir. Şayet Biden, seçimlere yanlışsız Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağırlarsa bunun manası münasebetleri düzeltmek istiyor ve Erdoğan ile çalışmak istiyor olacaktır” değerlendirmesinde bulundu.

Erdoğan Suriye operasyonuna dayanak arayışında mı?

Loğoğlu ve Uzgel, Erdoğan liderliğindeki hükümetin, Türkiye’deki seçimler öncesinde terörle uğraş gerekçesiyle Suriye’de askeri operasyon gerçekleştirmek istediği görüşünde birleşti. Her iki isim de Erdoğan’ın geçen yıldan beri “Bir gece birden gelebiliriz” dediği askeri operasyon konusunda aradığı takviyesi ne Rusya ne de ABD’den bulabildiği fikrinde.

Prof. Dr. İlhan Uzgel, Putin idaresinin Erdoğan’a Esat ile muahedesi gerektiği bildirisi verdiğini; lakin şimdilik Şam’ın şimdi başkanlar seviyesinde görüşmeyi kabul etmediğini kaydetti.

ABD’nin ise “Fırat’ın doğusuna müdahale edilmemesi” kaidesiyle askeri operasyona mani olmayacağını lakin Esat ile görüşülmesine karşı çıktığını belirten Uzgel, “Dolayısıyla Erdoğan idaresi açısından Rusya ile ABD’nin tavrı ortasında sıkışmışlık var. Washington idaresi bunun farkında ve NATO’daki veto sıkıntısını bu ortada çözmek istiyor. Suriye konusunun yanısıra Türkiye’nin Rusya ve ABD’yle münasebetleri çok aktörlü ve çok katmanlı dar bir koridora sıkışmış görünüyor” yorumunu paylaştı.

Daruk Loğoğlu, ABD’nin askeri operasyona katiyen karşı olduğu görüşünde. Uzgel’in tersine Loğoğlu, Ankara – Şam ortasındaki diyaloğa karşı Biden idaresinin yaptığı açıklamaları ise çok fazla ciddiye almamak gerektiğini belirterek, Türkiye’nin komşusuyla bağlantıları düzeltmesi gerektiğini ve ABD’nin de durumu kabulleneceğini söyledi.

Erdoğan’ın askeri operasyon sinyalini vermesi üzerinden aylar geçtiğini anımsatan Loğoğlu, ortaya öteki gelişmeler girmediği takdirde ABD’nin, Rusya’nın, İran’ın ve Şam’ın karşı çıktığı böylesi bir operasyonun şimdilik rafa kaldırıldığı niyetinde.

Loğoğlu, “Türkiye’nin Suriye’de mümkün askeri operasyon konusunda ABD’nin karşı tavrı, Esat ile görüşmeye karşı olmasından daha güçlü, daha somut ve daha sesli bir karşı çıkışı gösteriyor” dedi.

Askeri uçaklar ve Yunanistan lehine Ege’deki dengesizlik

Deneyimli diplomat Loğoğlu, Türkiye’nin F-35 savaş uçağı projesinden uzaklaştırılması sonrasında F-16 talep etmesiyle hava savunmasını güçlendirme konusunda aslında geri adım attığını da söyledi.

Bu sorunda Biden’ın Yunanistan lehine tavır almasını asla sürpriz olarak görmemek gerektiğini de işaret eden Loğoğlu, Erdoğan idaresinin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemleri konusundaki ısrarı ile ABD idaresine koz verildiğini kaydetti; bunun Yunanistan lehine dengesizliğe yer hazırladığını aktardı.

Çavuşoğlu’nun son açıklamasıyla güya F-16 satın almasında sorun yokmuş havası yaratıldığını lakin ABD Kongresi’nde Menendez’in tek başına dahi karşı çıkışını göz gerisi etmemek gerektiğini belirten Loğoğlu, hasebiyle şimdi bunun olumlu sonuçlandığını düşünmemek gerektiğinin altını çizdi.

Prof. Dr. İlhan Uzgel ise, Donald Trump’ın başkanlık devrinde ABD’nin Ege’deki dengeyi Yunanistan lehine değiştirme siyaseti izlediğini söyleyerek, Biden devrinde de bunun devam ettiğini tabir etti.

Uzgel, “Amerikan idaresi Türkiye’yi işbirliği yapılacak, sağlam ortak olarak görmemeye başladı. O yüzden tartısını Yunanistan’a kaydırdı. Buna şaşılacak, kızacak bir şey de yok zira ABD kendisine sorun çıkartılmamasını istiyor. ABD stratejik eksenini Yunanistan lehine kaydırdı. Yunanistan mesela Rusya’ya çok daha uzaklıklı. Ege’de bir dengesizlik var, evet lakin bu durum Türkiye’nin de tercih ettiği tablo” diye konuştu.

Uzgel, F-16 ile F-35 problemini ise Erdoğan idaresiyle bağlantılı düşünmemek gerektiğini belirterek, “ABD idaresi F-16 satışıyla yeniden de NATO müttefikiyle bağını muhafazaya çalışıyor. Bu satış Erdoğan sonrasında gerçekleşebileceği için direkt mevcut iktidar ile kontaklı bir bahis değil. Lakin F-35 probleminde ise Türkiye de vazgeçmiş görünüyor. Ya ülke bütçesi açısından F-16 satın alınmaması gerekiyor ya da ABD’nin S-400 sistemi koşulunu kabul ederek F-35 için ısrar etmek gerekiyor” sözlerini kullandı.