Avusturya’nın başşehri Viyana’da, KOEP olarak isimlendirilen İran nükleer mutabakatına taraf İran, Çin, Rusya, Fransa, Almanya, İngiltere ve Avrupa Birliği’nden (AB) üst seviye yetkililer, Avrupa Birliği Dış Bağlantılar Servisi (EEAS) Genel Sekreteri Helga Schmid başkanlığında toplandı.
Toplantının akabinde İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, basın mensuplarına yaptığı açıklamada, yaklaşık bir ay evvel gerçekleştirilen toplantının akabinde mutabakata ait kimi gelişmelerin yaşandığını, bu nedenle olağan dışı toplantı düzenlediklerini söyledi.
Arakçi, toplantı hakkında her mevzuda uzlaşılamasa da görüşmenin olumlu bir atmosferde geçtiğini kaydederek, “KOEP’e ait bir çok taahhüt yerine getiriliyor ve taraf ülkeler hali hazırda muahedeye bağlı kalarak, bu kıymetli diplomatik muahedeyi koruma etmek istiyor.” diye konuştu.
– İngiltere’ye tanker tepkisi
İngiltere’ye bağlı Cebelitarık özerk idaresi tarafından İran’a ilişkin “Grace 1” isimli tankerin alıkonulmasına da reaksiyon gösteren Arakçi, “İran’ın petrol taşıyan tankerinin alıkonulması yahut petrol ihracatına ait rastgele bir müdahale, Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı’na ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun 2231 sayılı kararına terstir.” sözünü kullandı.
Arakçi, KOEP’in, bakanlar düzeyinde gelecek haftalarda toplanacağını fakat şimdi kesin tarihin belirlenmediğini belirterek, toplantıdan tedbirli sonuçlar elde etmek için tarafların önemli bir hazırlık yapacağını aktardı.
– “INSTEX gibisi tahliller bulunmalı”
Uzmanlar toplantısı yapılmasına da karar verdiklerini lisana getiren Arakçi, İran’ın, ABD’nin yaptırımlarından etkilenmemesi için pratik tahlillere gereksinim duyulduğunu tabir etti.
Arakçı; İngiltere, Fransa ve Almanya’nın ABD yaptırımlarını aşıp İran ile ticarete devam edebilmek için kurdukları, INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchnages – ticari faaliyetlere özel araç desteği) ismi verilen düzeneğin, tam manasıyla işlemese de hali hazırda kullanıldığına dikkati çekerek, INSTEX’in para transferi için başvurulan bir araç olduğunu, ticaret, yatırım ve güç üzere alanlarda faaliyet gösterecek INSTEX üzere pratik tahlillerin bulunmasının görüşüleceğini söyledi.
– “İNSTEX üçüncü ülkelere açılmalı”
Çin’in Birleşmiş Milletler Silahsızlanma Konferansı Temsilcisi Vekili Büyükelçi Fu Cong da INSTEX’in AB dışında üçüncü ülkelere açılması ve kelam konusu düzeneğin kapsamına besin ve tıbbi ögelerin da dahil edilmesinin toplantıda görüşülen kıymetli bahislerden olduğunu, Çin’in, İNSTEX’in bu doğrultuda genişletilmesinden taraf olduğunu aktardı.
Büyükelçi Cong, toplantıya katılan tarafların, muahedeye bağlı kalınarak korunmasında hem fikir olduğunu, bununla birlikte ABD’nin tek taraflı tavrı ve yaptırım kararına karşı olduklarını söyledi.
Görüşme sırasında, İran ve AB üyesi 3 ülke ortasında mutabakatın tam manasıyla uygulanması konusundaki konuşmalarda, vakit zaman tansiyonun yükseldiğini belirten Cong, lakin genel manada toplantının olumlu ve yapan olduğunu kelamlarına ekledi.
ABD idaresi, 2015’te imzalanan nükleer mutabakattan Mayıs 2018’de tek taraflı çekildikten sonra Tahran’a yönelik yaptırımları yine uygulamaya başlamıştı.
İran, muahedenin tarafı BM Güvenlik Kurulu üyeleri ve Almanya’dan mutabakatın korunmasını istemiş lakin beklentisi karşılanmamıştı. Bunun üzerine Tahran idaresi, mutabakatta belirtilen uranyum stok ölçüsünü 1 Temmuz’da, zenginleştirilmiş uranyum limitini ise 8 Temmuz’da aştığını duyurmuştu.
