ÖTV, 2002 yılından bu yana hayatımızda olan bir tüketim vergisidir. Bireylerin genel olarak tüketiminden vazgeçemeyecekleri akaryakıt, araba, cep telefonu, televizyon, sigara vb yaklaşık 250 “mal” kümesinden alınmaktadır.
ÖTV’de II sayılı listede yer alan motorlu araçlardan kayıt ve tescile tâbi olanların birinci iktisabı bir keze mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabidir. İkinci el olanlar kapsam dışındadır. ÖTV birinci sefer trafiğe çıkacaklara uygulanır.
Aslında uzay araçları ve uçaklar da ÖTV’ye tabidir, lakin en yaygın kullanımı olan motorlu araçlar 1600 cm3’e kadarkiler olduğu için gündemde ÖTV matrah tartışmaları burada ağırlaşıyor ve ekonomik, toplumsal, siyasi ömür için değerli bir gösterge halini alıyor.
Enflasyon, kur artışı ve yurtdışı fiyatlardaki artış nedeniyle oran değişikliği matrah ayarlamaları üzere nedenlerle ÖTV II sayılı listede yıl içinde en az bir, en çok üç defa düzenleme yapılıyor.
2021 yılı içinde ÖTV matrahları 2.2.2021 ve 26.10.2021 tarihlerinde iki defa yine düzenlendi.
2021 Şubat-Ekim ortasında $=7,1 TL’den 9,6 TL’ye yaklaşık %11,6 artarken, ÖTV matrahı yalnızca %8,2 artırıldı.
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 2 Şubat 2021 tarihli II sayılı liste$=7,1 TL, €=8,6 TL
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşıp 130.000 TL’yi aşmayanlar %50
Öbürleri %80
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 26 Ekim 2021 tarihli II sayılı liste$=9,6 TL, €=11,2 TL
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar %50
Başkaları %80
Ekim 2021’deki düzenleme sonrasında da kur atakları devam etti. TCMB’nin Aralık ayına kadar devam eden faiz indirimleri sonucunda 20 Aralık’ta $ kuru 18 TL’nin üzerine çıktı. Hasebiyle Ekim 2021 sonrasında kur artışı %90 olmasına, enflasyonist baskının ortaya çıkmasına ve araba fiyatlarına yansımasına karşın ÖTV matrah düzenlemesi o periyotta yapılmadı. 20 Aralık sonrası KKM üzere enstrümanlarla kur artışı bir ölçü dizginlenmeye çalışıldı. 13 Ocak 2022’deki ÖTV düzenlemesinde vergi matrahı yalnızca %30 artırıldı, fakat bu matrah artışı hem kur artışı hem de yükselen enflasyonun altında kalmaya devam etti.
Aynı düzenlemeyle vergi dilimlerinde de değişikliğe gidildi. Evvelden %45, %50 ve %80 olan arabadaki ÖTV oranları biraz daha kademelendirildi, %60 ve %70 oranları eklendi.
Bugün itibariyle araba alacak olanlar aşağıdaki tarifeye tabiler.
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler 13 Ocak 2022 tarihli II sayılı liste$=13,5 TL, €=15,5 TL
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşmayanlar %45
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar %50
ÖTV matrahı 150.000 TL’yi aşıp 175.000 TL’yi aşmayanlar %60
ÖTV matrahı 175.000 TL’yi aşıp 200.000 TL’yi aşmayanlar %70
Öbürleri %80
Enflasyon ve kur artışı yaşanırken vergi matrahında güncelleme yapılmaması, hazine faydasına sonuç ortaya çıkarıyor. Hazinenin ÖTV hasılatı artmaya devam etse de, hem araba talepleri olumsuz etkileniyor, hayaller öteleniyor, hem de otomotiv kesiminde arz-talep makası giderek açılıyor. ÖTV sıfır arabalar için geçerli olsa da, geciken matrah düzenlemeleri nedeniyle ikinci el araç piyasasında belirsizlik ve sakinlik yaşanıyor.
Mevcut tarifeye nazaran matrahı 120-150 bin TL ortası araçlar için ÖTV oranı %50 olarak uygulanıyor. Şayet matrahlar yıllık %85,5’lik enflasyon, kur hareketleri ve yurt dışı fiyatlar dikkate alınarak artırılır ve 120-150 bin TL’lik matrah 220-275 bin TL’ye çıkarılırsa, bugünkü tarifeyle %80’lik ÖTV diliminde bulunan araçların ÖTV oranı %50’ye inecektir.
Örneğin Renault Clio Joy SCe model aracın liste satış fiyatı 22 Kasım itibariyle 448.000 TL’dir. ÖTV oranı %80’dir. Aracın KDV matrahı ÖTV’li matrah olduğu için ayrıyeten %18 oranında KDV vardır. Münasebetiyle bu aracın vergisiz fiyatı 210.923 TL’dir. Ödenecek ÖTV 168.738 TL ve ödenecek KDV 68.339 TL’dir. Bu araç 200.000 TL’nin üstünde olduğu için %80 ÖTV dilimindedir. Matrah güncellemesi ekonomik şartlar dikkate alınacak halde yapılırsa aracın fiyatı tıpkı kalmakla bir arada ÖTV dilimi %50’ye düşecektir. Bu durumda yeni ödenecek ÖTV 105.461 TL, KDV ise 56.949 TL olacaktır. Aracın yeni satış fiyatı ise matrah güncellemesi sonrası 448.000 TL’den 373.333 TL’ye inecektir.
Günümüzde vergisiz (ÖTV+KDV) fiyatı en uygun olan araçlar yaklaşık 150-200 bin TL bandındadır. Tarifeye nazaran de ÖTV oranları %60-%70’dir. O nedenle uygulamada %60’ın altındaki ÖTV oranları geçerliliğini kaybetmiş durumda. %45, %50 üzere ÖTV oranları fiiliyatta uygulanmıyor. O nedenle araba üzerindeki ÖTV bence bu haliyle “gizli bir servet vergisi”dir.
Prof.Dr. Binhan Elif Yılmaz
22.11.2022 – Not: Bu yazı, 23.11.2022 tarihinde halktvcom.tr’de yayımlandı
bankavitrini.com
