Küresel mali piyasaların yüzü 2022 yılında bir türlü gülemedi. Bültenlerimizi yakından takip eden kıymetli okurlarımız, bu satırlar aracılığıyla fevkalâde günlerden geçtiğimize tekraren vurgu yaptığımız hatırlayacaklardır.
Aslında her şey covid sonrası periyotta tedarik zinciri krizi ile başladı ve devamında savaş ile değişik bir sürece evrildi. Ukrayna’nın Batı’dan aldığı dayanakla Rusya’yı kestirim edemeyeceği ölçüde zorlamaya başlaması, haftasonu Kırım’ı Rusya’ya bağlayan Kerç köprüsünü vurması sonrası Rusya önderi Putin dün kendi güvenlik kurulunu toplarken, Ukrayna’nın üzerine de bomba yağdırdı! Ukrayna, Rusya’nın savaşın başlangıcından bu yana kentlere yönelik en büyük hava akınlarını başlatmasının, binlerce kişiyi bomba sığınaklarına kaçmaya zorlamasının ve Kiev’in Avrupa’ya elektrik ihracatını durdurmasına yol açmasının akabinde silahlı kuvvetlerini güçlendirme kelamı verdi. Piyasaların gözü bir tarafta yaşanan insanlık dramını çaresiz bir formda takip ederken, öbür taraftan ise asıl telaş kaynağı nükleer başlıklı bir füzenin kullanılıp kullanılmayacağı.
Batı ise Rusya yönelik yaptırımlarını artırırken, geçen hafta açıklanan sekizinci yaptırım paketi içerisinde baz metalleri ilgilendiren önemli başlıkların da yer aldığını görüyoruz. LME (Londra metal borsası), Rusya menşeli madenlerin borsaya girişine yasak koymayı kıymetlendiriyor. Şimdi bu tarafta verilmiş bir karar olmasa da, ‘kokusu’ gelmeye başladı. LME’nin önde gelen alüminyum, nikel ve bakır üreticisi olan Rusya’dan metal arzını engellemeye yönelik rastgele bir atağının global metal piyasaları için kıymetli sonuçlar doğurabileceğini kıymetlendiriyoruz. Hatırlanacağı üzere, savaşın birinci günlerinde, yaptırımların Rus nikel ihracatını kesintiye uğratabileceğine dair endişelerle LME’de nikel fiyatları kısa müddetliğine de olsa büyük çaplı bir patlama yaşamıştı. Bloomberg’in haberine nazaran, LME’nin yasak getirme noktasında çalıştığına dair haberi sonrası baz metallerde hareketli seyir gözden kaçmıyor.
Kıymetli madenler ise yatırımcısını üzmeye dün de devam etti. Jeopolitik risklerin tırmanması ve ABD’de açıklanan zayıf bilgiler ile geride bıraktığımız haftalarda pandemi devrinden bu yana korunan 1,685 dolar düzeyini aşan ons altın, soluğu bir sonraki direnç bölgesi olan 1,730 dolarda almıştı. Devamında ise, 1,730 doların güçlü bir düzey olması ve ABD’de bu sefer de açıklanan güçlü bilgilerin rüzgârı zıdda çevirmesi ile soluğu Cuma günü 1,685 düzeyinde alan altın, yeni haftada 1,660 düzeyine kadar gerileyerek üst gitmekte âdeta gönlünün olmadığını itiraf etmiş oldu. Altın için 1,685 dolar düzeyi âdeta oyun kurucu bir düzey olarak takip edilmelidir. Emsal bir biçimde, gümüşün de oyun kurucu düzeyi 20,80 dolar düzeyine tekabûl ettiğini bir sefer daha not edelim.
Geçen ay, yerine kaynak gösterilmeden ya da daha büyük kamu borçlanmasına neden olacağı kaygısı ile ortaya atılan vergi indirim paketi, İngiltere tahvil piyasasında âdeta bozguna yol açarken, İngiltere maliye bakanı Kwarteng, dün bütçe duyurusu sunarak ve departmanı yönetmesi için yeni ve deneyimli bir Hazine yetkilisini atayarak yatırımcılara teminat vermeye çalışsa da, İngiltere tahvil faizlerinde (özellikle de uzun vadelerde) yükseliş yine ivme kazandı! İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) kırılgan piyasaya daha fazla dayanak açıklamasından sonra bile faizlerin yine yükselişe geçmesi dikkatlerimizden kaçmadı. BoE’nin Cuma günü sona erecek olan acil durum piyasa dayanağını ‘genişletmesine’ karşın, uzun vadeli İngiliz hükümet borçlarının getirilerini emeklilik fonlarının zorlandığı Eylül sonundaki doruklarına yaklaştığını not etmek gerekiyor. Gösterge 10 yıllık İngiltere tahvili, Eylül sonunda %4,58 düzeyini test ederek alarm zillerini çalması akabinde dün %4,45 düzeyine yükselirken, misal bir formda 30 yıllık tahvilin de %5,1 düzeyini test etmesi akabinde BoE’nin müdahalesi ile %3,6 düzeyine kadar gerilemesi akabinde dün yine %4,7 düzeyi test edildi. Bu gelişmeler karşısında yaralı kraliyet aslanı Sterlin, dolar karşısında 1,10 düzeylerinin tabanlarına kadar gerileyerek tekrar satış baskısına maruz kaldı!
Avrupa’da Ukrayna eksenli büyüyen meseleler, Sterlin’in kendi içsel karmaşası, FED’in enflasyonun belini bükene kadar durmayacağına yönelik inanışlar, gevşek bir para siyaseti izleyen Japonya’nın para ünitesinin son 24 yılın doruğuna yükselerek BoJ’un müdahale düzeyine tekrar yaklaşması, hulâsa DXY sepetinde yer alan para ünitelerinin zayıflaması, doların da bedel kazanmasına neden oluyor. Daha kolay bir biçimde mevzuyu anlatmak gerekirse, kapanan konumlar sonrası dolara yönelik talep (mesela Japon Yen’i sat dolar al, Sterlin sat dolar al, Eur sat dolar al; her şey dolara karşı kote ediliyor) ile DXY yine 113,3 düzeyine yükselirken, FED’in faiz artırımlarına devam edeceği tasası, ABD tahvil faizleri üzerinde de baskı kuruyor. 10 yıllık gösterge ABD tahvilinin getirisi bu sabah %4’e dayanırken, FED’in siyaset duruşuna daha hassas olan 2 yıllık tahvil %4,34 düzeyinden süreç görüyor.
ABD tahvil getirilerinin yükselmesi, faiz getirisi olmayan değerli madenler için olumsuz bir gelişme olurken, gelişmekte olan ülke para üniteleri için de daha kıymetli borçlanma manasına geldiğini unutmamak gerekiyor. Gösterge Türkiye 10 yıllık eurobond getirisi yine %11 düzeyine yaklaştı (CDS 780 baz puan seviyesinde). USDTRY kuru ise sessiz sedasız kamunun dayanağı ile 18,60 düzeyinin kıyısında işlem görmeye devam ederken, Bankacılık endeksi günü %1 düşüşle tamamladı.
Artan jeopolitik riskler, artan faiz oranları ve ekonomik zayıflık belirtilerinin gölgesinde perşembe günü açıklanacak kritik ABD enflasyon dataları ve Cuma günü üçüncü çeyrek şirket bilanço döneminin başlaması öncesinde piyasaların defansa geçtiklerini de söylemek gerekiyor. MSCI global pay senedi endeksi düşüşünün üçüncü güne de taşırken, ABD idaresinin Çin’e getirdiği chip kısıtlaması da teknoloji borsası Nasdaq üzerinde baskı kurdu: son 3 günde Nasdaq %7 paha kaybetti. Havanın karamsar olmasına paralel, geçen hafta OPEC+ kararı ile kükreyen Brent cinsi ham petrol, yeni haftanın birinci süreç gününde varil başına 3 dolar gerileyerek 96 doların altına sarktı. JPMorgan CEO’su Dimon’ın ABD ve global iktisadın 2023 ortasına kadar bir resesyona girebileceğini söylemesi de tuz biber olurken, yeni gün başlangıcında Asya piyasalarında rengin koyu kırmızı olduğunu görüyoruz. Gösterge endeks Tokyo borsası %2,5 gerilerken, ABD borsalarının da vadeli süreçlerinde %0,5’e varan düşüşler görülüyor.
Dün Türkiye’de açıklanan Ağustos ayı işsizlik oranı uzun bir ortadan sonra birinci sefer tek hanelere (%9,6) geriledi. İşsiz sayısının 100bin kişi azalırken, çalışan sayısının ise 366bin arttığını görüyoruz. İstihdam 31 milyon ile rekor kırdı. Bu tabloda gerisinde turizm dalının büyük bir hisseye sahip olduğunu biliyoruz. Bugün Türkiye’de Ağustos ayı ödemeler istikrarı raporu ile Hazine’nin tahvil ihracı takip edilecek. Dünya Bankası Lideri Malpass ve Memleketler arası Para Fonu (IMF) Lideri Georgieva, global resesyon riskinin arttığı ikazında bulunurken, IMF-Dünya Bankası Yıllık Toplantıları ABD’nin başşehri Washington’da başladığını not edelim.
Bu sene Nobel iktisat mükafatı FED eski lideri Ben Bernanke de dâhil olmak üzere üç ABD’li ekonomiste gitti. Kriz idaresi konusunda çok tecrübeli bir iktisatçı olan ve ‘helikopter para’ ile ünlenen Bernanke, mükafatı finansal piyasalar ve iktisat ortasındaki bağlara ve kriz idaresine ayırmış Diamond ve Dybvig ile paylaştı.
iktisatbank.com
