Kabul edilen hususlara nazaran, kent içi yolcu nakliyatı yapan ve hasılatlarının tamamını elektronik fiyat toplama sistemiyle elde eden mükelleflerin talep etmeleri halinde gelir ve kurumlar vergisinin hesaplanmasında temel olan çıkarın tespitinde yeni metot getiriliyor. Gelir ve sarfiyatları karşılaştırma yerine, bu mükelleflerin elde edilen hasılatın yüzde 10’u kar kabul edilerek, gelir ya da kurumlar vergisi oranları uygulanacak.
Kazançları bu halde tespit edilenlerin bu faaliyetlerine ait masraf yahut maliyetleri, vergiye tabi başka kar yahut iratlarının tespitinde dikkate alınmayacak. 2 yıl geçmedikçe bu tarzdan çıkılamayacak.
Bir takvim yılı içinde iki kere ceza kesilen mükellefler, cezanın kesildiği ve takip eden iki takvim yılına ilişkin çıkarları için bu kararlardan yararlanamayacak.
Bu kararlar, kurumlar vergisi mükellefleri hakkında da uygulanacak.
Cumhurbaşkanı, yüzde 10 oranını iki katına kadar artırmaya, yarısına kadar indirmeye, yasal oranına getirmeye yetkili olacak.
Varlık Barışı uzatılıyor
Teklif, Varlık Barışı mühletini 6 ay uzatıyor.
Yurt dışında bulunan para, altın, Döviz, menkul değer ve öbür sermaye piyasası araçlarını, 31 Aralık 2019’a kadar Türkiye’deki banka yahut aracı kuruma bildiren gerçek ve hükmî bireyler, bunları serbestçe tasarrufedebilecek.
Banka ve aracı kurumlar, kendilerine bildirilen varlıklara ait yüzde 1 oranında hesapladıkları vergiyi, vergi dairesine beyan edecek, birebir müddette ödeyecekler. Bu varlıklar, yurt dışında bulunan banka yahut finansal kurumlardan kullanılan, yasal defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31 Aralık 2019’a kadar kapatılmasında kullanılabilecek.
Kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul değer ve öteki sermaye piyasası araçlarının, teklifin yasalaşmasından evvel Türkiye’ye getirilerek karşılanmış olması halinde, bu avansların defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla düzenlemeden yararlanılacak.
Defter tutan mükellefler, Türkiye’ye getirilen varlıklarını, periyot karının tespitinde dikkate almaksızın işletmelerine dahil edebilecekleri üzere birebir varlıkları vergiye tabi karın ve kurumlar için dağıtılabilir yararın tespitinde dikkate almaksızın işletmelerinden çekebilecekler.
Kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıklar
Gelir yahut kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye’de bulunan lakin yasal defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul değer ve öbür sermaye piyasası araçları ile taşınmazlar için de 31 Aralık 2019’a kadar beyan müddeti tanındı.
Vergi dairelerine beyan edilecek bu varlıklar, tıpkı tarihe kadar devir karının tespitinde dikkate alınmaksızın yasal defterlere kaydedilebilecek. Bu takdirde, kelam konusu varlıklar vergiye tabi karın ve kurumlar için dağıtılabilir yararın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek.
Beyan edilen taşınmazların tıpkı sermaye olarak konulmak suretiyle işletme kayıtlarına alınması halinde, sermaye artırım kararının beyan tarihi prestijiyle alınmış olması ve ticaret siciline tescil edilmesi kaydıyla bu uygulamadan yararlanılabilecek.
Vergi incelemesi yapılmayacak
Vergi dairelerine beyan edilen varlıkların kıymeti üzerinden yüzde 1 oranında vergi alınacak. Vergi, masraf yazılamayacak, öbür bir vergiden mahsup edilemeyecek, Türkiye’ye getirilen yahut yasal defterlere kaydedilen varlıkların elden çıkarılmasından doğan ziyanlar, gelir yahut kurumlar vergisi uygulaması bakımından sarfiyat yahut indirim olarak kabul edilmeyecek.
Bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacak.
Bu karardan yararlanılabilmesi için bildirilen yahut beyan edilen meblağlara ait vergi vadesinde ödenecek, varlıklar bildirimin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde Türkiye’ye getirilecek yahut Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilecek.
Cumhurbaşkanı, bu düzenlemedeki müddetleri, bitim tarihlerinden itibaren 6 aya kadar uzatabilecek.
Merkez Bankası düzenlemeleri
Teklifle, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel vazife ve yetkilerinde de değişiklik yapılıyor. Bir para siyaseti aracı olan mecburî karşılıkların aktifliğini artırmak üzere, bankaların ve Merkez Bankasınca uygun görülecek öteki mali kuruluşların bilanço içi yahut dışı uygun görülen kalemlerinde meydana gelen değişikliklerin, sıkça farklılaşan piyasa şartlarına nazaran zarurî karşılığa tabi tutulması mümkün hale getiriliyor.
Buna nazaran Merkez Bankası, zarurî karşılıkları belirlerken bilanço içi ve dışı ögeleri da dikkate alacak.
Banka talepleri gerçek vakitli ve anlık karşılanacak. Bu taleplerin karşılanması için bankaca kurum ve kuruluşların bilgi süreç sistemlerine erişim sistemleri kurulabilecek.
Bankalar ve elektronik ödeme araçlarını çıkaran kuruluşlar dahil olmak üzere bankaca uygun görülecek öbür mali kuruluşlar, banka nezdinde açılacak hesaplarda “yükümlülükleri temel alınarak” nakden zarurî karşılık tesis ederken teklifle, “hesaplarda bilanço içi yahut bilanço dışı uygun görülen kalemlerini temel alarak” bunu yapacaklar.
Zorunlu karşılığa tabi bilanço içi yahut bilanço dışı uygun görülen kalemlerin kapsamı, mecburî karşılıkların oranı, tesis müddeti ve tesis edilen karşılıklara gerektiğinde ödenecek faiz oranı, mevduat yahut iştirak fonlarından harika çekilişler ve birleşme, zaman, bölünme hallerinde yapılacak süreçler de dahil olmak üzere uygulamaya yönelik her türlü metot ve temel, bankaca belirlenecek.
“Belirtilen bu kuruluşların taahhütlerine karşı bulunduracakları genel disponibilitenin nitelik ve oranının, gerektiğinde bankaca tespit edileceğine” dair kararda yer alan “taahhüt” ibaresi de teklifle çıkarılıyor.
İhtiyat akçesi
Merkez Bankasının yıllık safi karının yüzde 20’sinin ihtiyat akçesine ayrılacağına yönelik karar kaldırılıyor.
Hisse senetlerinin nominal kıymetleri üzerinden yüzde 6 oranında birinci kar payı hissedarlara dağıtılmaya devam edilecek. Bunun ödenmesinden sonra kalan ölçünün yüzde 10’u, “fevkalade ihtiyat akçesi” yerine, ihtiyat akçesine aktarılacak.
Son yıl karından ayrılan ihtiyat akçesi hariç, birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kara katılarak dağıtılabilecek.
Bu unsurun yürürlüğe girdiği tarihe kadar ayrılmış bulunan ihtiyat akçelerinin tamamı, birikmiş olağanüstü ihtiyat akçelerinin ise son yılın karından ayrılan kısmı hariç tamamı Genel Konsey kararı aranmaksızın Hazineye verilecek.
Geçen yıl birtakım üniversitelerin bölünmesiyle kurulan üniversitelere devredilen bina ve tesislerin bulunduğu taşınmazlardan, hala bu bina ve tesislerin eski maliki üniversitelerin mülkiyetindeki taşınmazlar, talepleri halinde YÖK’ün onayıyla bu üniversitelere devredilebilecek. Kurulan üniversitelere bağlanan ünitelerin hangi bina, tesis ve taşınmazları kapsadığı konusundaki tereddütleri YÖK giderecek.
Teklifin görüşmelerine yarın devam edilecek.
“2,5 yıl içinde hiçbir formda ne talimat ne baskıyla karşılaştım”
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Lider Yardımcısı Emrah Şener, vazifede bulunduğu müddet içerisinde hiçbir halde ne talimat ne baskıyla karşılaştığını bildirdi.
Şener, TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda Gelir Vergisi Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapan Teklif’in görüşmelerinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya’nın, talimatlarına uymadığı için vazifeden alındığını söylediğini tez ederek, bu hususla ilgili Şener’e soru yöneltti.
Şener, 2,5 yıldır bu misyonda bulunduğunu, karar alma düzeneklerinde dışarıdan rastgele bir baskıyla karşılaşmadığını söyledi. Şener, 2,5 yıl içerisinde, şu ana kadar bir kere bile hiçbir baskıyla karşılaşmadığını, vazifesini çok rahat halde yerine getirdiğini lisana getirdi. Şener, “Benim aldığım aile terbiyem, başta anneme, aileme, bu ülkenin hoş insanlara sorumluluğum gereği yarın vazifeden alınacağımı bilsem bile geceli gündüzlü çalışmaya devam ederim. 2,5 yıl içinde hiçbir formda ne talimat ne baskıyla karşılaştım.” diye konuştu.
“Pozitif tesirlerini öngörüyoruz”
Bankanın yedek akçesine ait düzenlemeye yönelik soru üzerine Şener, Merkez Bankasının kar etmesinin, sistemden çekilen bir likidite olduğunu, sistemden nakit çekilişinin bir sorun oluşturmaması gerektiğini belirtti.
Merkez Bankasının yüksek dengeli karlarının, birebir vakitte sistemden yüksek dengeli likidite çekilişleri manasına geldiğine işaret eden Şener, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu ölçüler bütün yıl boyunca büyüdükçe, bankaların günün sonunda tekrar Merkez Bankasından daha büyük bir likidite açığını temin için bir fonlamayla gelmeleri manasına geliyor. Zira Merkez Bankasının kar elde etme biçimi piyasadan yaptığı süreçler üzerinden gerçekleşiyor. Bu süreçlerden birisi de bankaların gereksinimi olan parayı, gecelik ya da haftalık vadelerde verdiğiniz vakit bu Merkez Bankasının karı haline dönüşüyor. Bizim yaptığımız kar, bankacılık sisteminden elde ettiğimiz bir gelir. Sistemden bu likiditeyi çekmenin, sisteme belli maliyetleri oluyor. Bu maliyetler, Merkez Bankasının karlı olduğu vakitlerde daha da yükseliyor. Likidite konusu son yıllarda çok yüksek ölçülere ulaştı.
Şu anda bankacılık sistemi, ortalama 100 milyar lira likidite için her gece Merkez Bankasına gelip bu fonlamasını gidermek zorunda. İhtiyat akçesiyle ilgili, bunun bilançomuzda kalmak yerine sisteme bir halde dahil olması, likidite açığının müspet tarafta etkilenmesi olarak bakıyoruz. İhtiyat akçesi piyasaya çıksa bile, hala sistemin fonlama açığı 100 milyar lira civarında devam ettiği için bunun gelebileceği ölçü tekrardan 60-70 milyar liralarla, hala çok yüksek sayılar olacak. Türk bankacılık sistemi önemli likitide açığı içinde, bunun sisteme geri dönüşünün likiditeye olumlu tesirlerini öngörüyoruz. “
Şener, 3-4 yıldır likidite açığının hiç olmadığı kadar yükseldiğini söz etti.
Milletvekillerinin, “İhtiyat akçesi daha evvel yük getirmiyor muydu, neden artık bu düzenleme getirildi?” sorusuna Şener, “4 sene evvel sorsaydınız sanırım 5-6 milyardan bahsederdim. Kar ölçüsü eklenerek devam ediyor son iki yılda fevkalâde artış gösteriyor.” karşılığını verdi.
Bankanın yıl sonu karı
Teklif sahibi olan AK Parti Aydın Milletvekili Mustafa Savaş, bankacılık dalında risk ve getirinin kardeş olduğunu, Merkez Bankasının karlılığına bakıldığında ise hiçbir riske girmeden muazzam bir karlılığının görüldüğünü söyledi.
Savaş, Merkez Bankasında oluşan bu karın Hazine’ye aktarılmasının, Hazine’nin borçlanma muhtaçlığını, faizleri de aşağı çekecek bir durum olduğunu belirtti. Savaş, Merkez Bankasının 2018 yıl sonu karının 66 milyar lira olduğunu, bu yılın birinci 6 aylık karın 20-25 milyardan aşağı olmayacağını, yedek akçede biriken paranın son devirde 46 milyar lira olduğunu bildirdi.
“Anayasa Mahkemesinden döner”
İYİ Parti Ankara Milletvekili Durmuş Yılmaz, Merkez Bankasının A.Ş statüsünde, para basan bir kuruluş olduğunu, yedek akçeye muhtaçlığı olmadığını lisana getirdi.
Merkez Bankasının kar elde etmesinin övünülecek bir şey olmadığını anlatan Yılmaz, bunun, karşıdaki özel bölümün ziyanı, kar elde ettiği yıl iktisatta sorun olduğu, iktisadın düzgün yönetilmediği manasına geldiğini belirtti.
Yılmaz, iktisada yardım yapılmak isteniliyorsa, bu düzenlemenin yapılmasını fakat bankanın yedek akçe biriktirmeyip, Hazineye alınmamasını, silinmesini, likiditenin piyasaya çıkmamasını önerdi. Yılmaz, “Bu para sizi kısa vadede cennete koyacak, ardı cehennem bilin. Tahlilden çok sorun üretecek, bu para ülkeye ziyan verecek, uygunluk yapmayacak.” değerlendirmesinde bulundu.
CHP İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi, “O vakit faizleri düşürün, banka bu kadar kar elde etmesin.” dedi.
Merkez Bankası’nın A.Ş olduğunu, ihtiyat akçesini Genel Şura kararıyla dağıttığına dikkati çeken Hamzaçebi, “Siz teklifle el konulur diyorsunuz, bunun ismi zorbalıktır. Bu Anayasa Mahkemesinden yarın döner.” diye konuştu.
aa.com.tr
