ABD’de borç tavanı krizi sürüyor. ABD’nin borçlarını ödeyemesi global piyasalarda globak bir krize yol açar mı?
Demokratlar ve Cumhuriyetçiler ABD‘nin daha fazla borçlanmasına müsaade vermeyi kabul etmezlerse – ya da onların lisanıyla borç tavanını yükseltirlerse – dünyanın en büyük iktisadı 31.4 trilyon $ borcunu ödeyemeyecek.
Kulağa uğursuz gelen “X tarihi” olan 1 Haziran’a kadar bir mutabakata varmaları gerekiyor.
Ancak bunu yapmazlarsa bu durumun öbür ülkeler için ne manaya geleceği merak konusu.
Ekonomi yavaşlayacak
Öncelikle şunu belirtmek gerekir: BBC’nin görüştüğü tüm uzmanlar ABD’nin borçlarını ödeyemeyeceğini düşünüyor.
Ancak yatırım bankası Panmure Gordon’un baş ekonomisti Simon French, 2008 yılında dünya bankacılık bölümünün neredeyse çöküşüne atıfta bulunarak, “eğer bu gerçekleşirse, global mali kriz bir çay partisi üzere görünür” diyor.
ABD borç tavanını yükseltmezse, daha fazla borç alamayacak ve kamu yardımları ve öteki yükümlülüklerini ödemek için fonları süratle tükenecek.
AJ Bell’de yatırım yöneticisi olan Russ Mould, “İnsanlara toplumsal yardım ve dayanak ödemeleri durdurulacak, bu da onların harcama ve faturalarını ödeme kabiliyetlerini etkileyecek” formunda konuşurken kelamlarını şöyle sürdürdü: “Dolayısıyla iktisada de darbe vuracaktır.”
Beyaz Saray Ekonomik Danışmanlar Kurulu, hükümetin borç tavanı konusunda uzun mühlet bir muahedeye varamaması halinde iktisadın %6,1’e kadar küçülebileceğini iddia ediyor.
Cambridge Üniversitesi Queens’ College’ın lideri ekonomist Mohamed El-Erian, temerrüde düşmenin “muhtemelen ABD’yi resesyona sürükleyeceğini” söylüyor.
Bunun, birden fazla ABD’yi değerli bir ticaret ortağı olarak gören dünyanın geri kalanı için büyük zincirleme tesirleri olacak.
El-Erian ayrıyeten “ABD global olarak en büyük ticaret ortaklarından biri. Dünyanın geri kalanından daha az eser alıyor olacak” formunda konuştu.
Konut kredisi oranları yükselebilir
French, ABD’nin temerrüde düşmesinin ticarete ziyan vermesinin yanı sıra, başka ülkelerdeki ipoteklerin daha kıymetli hale gelmesine ve işsizliğin artmasına neden olabileceğini söylüyor.
Peki ABD’deki sıkıntılar neden öbür ülkelerde konut kredilerini daha değerli hale getirsin?
Bir hükümet borç para almak istediğinde, bir tahvil yahut borç senedi çıkarır. ABD’de buna Hazine tahvili denir. Bir yatırımcı Hazine tahvili satın alırsa hükümetten faiz alır.
ABD hükümeti borcunu geri ödemez hatta faizini bile ödemezse, “yatırımcılar buna bakacak ve ‘ABD temerrüde düşebiliyorsa, İngiltere’nin temerrüde düşmesini engelleyen nedir?” diyebilir.
Bu durumda yatırımcılar devlet borçlarını satın almak için daha yüksek bir faiz oranı talep edebilirler.
French, bahisle ilgili kelamlarını şöyle sürdürdü: “Borç faiz oranları – ister mortgage borcunuz ister kamu borcunuz olsun – ne kadar risk algılandığına nazaran belirlenir ve açıkça [ABD’nin temerrüde düşmesi] büyük bir risk olayı olacaktır ve bu nedenle tüm borçlar bir gecede daha değerli hale gelecektir”
Aslında genel olarak borçlanma – hükümetler, işletmeler ve beşerler için – muhtemelen daha maliyetli hale gelecek.
Capital Economics’in ABD baş ekonomist yardımcısı Andrew Hunter şöyle diyor: “ABD devlet borçları birçok açıdan global finans sisteminin temel taşı olarak görülüyor. Çoklukla en inançlı varlık olarak görülüyor ve esasen dünyadaki başka tüm finansal varlıklar ABD devlet borcuna nazaran fiyatlandırılıyor.”
Hunter’a nazaran uygun haber, ABD’nin temerrüde düşmesi halinde savunmasız kalacak tek bir ülke olmaması.
Kötü haber mi? Hunter şu kelamları kaydediyor: “Bu durum global iktisat için potansiyel bir felaket olacaktır.”
Fiyatlar yükselebilir
ABD doları dünyanın rezerv para ünitesidir. Bunun manası, akaryakıt üretiminde kullanılan petrol ve ekmek yapmak için un haline getirilen buğday üzere değerli malların uzun bir listesinin dolar cinsinden fiyatlandırıldığı.
ABD hükümetinin temerrüde düşmesi halinde, doların bedelinin keskin bir biçimde düşmesi bekleniyor.
French, bunun ABD dışındaki beşerler için âlâ bir haber üzere göründüğünü lakin emtia yatırımcılarının “malları nasıl fiyatlandıracaklarını bilmedikleri” manasına geleceğini söylüyor.
French, bahisle ilgili “ABD’nin temerrüde düşmesiyle birlikte yatırımcılar birdenbire paniğe kapılır ve ‘Sırada Japonya mı var? Sırada İngiltere mi var? Sırada Almanya mı var? Öteki ne temerrüde düşecek’ diye merak ederler” dedi ve ekledi:
“Birdenbire her şeyi tekrar fiyatlandırmak zorunda kalıyoruz ve ekonomik açıdan bu bir risk primi. Fiyatlara bir risk primi ekleniyor ve bu nedenle ekmek daha kıymetli hale geliyor.”
Eğer besin ve yakıt daha kıymetli hale gelirse, bu milyonlarca insanın ömür maliyetini yükseltebilir.
Emekli maaşları zarar görebilir
Mould’a nazaran ABD, global pay senedi piyasalarının pahasının %60’ını oluşturuyor. Mould bahis hakkında “Dolayısıyla, beşerler bilseler de bilmeseler de emekli maaşlarında Amerikan paylarına maruz kalma ihtimalleri var” dedi.
Ve pay senedi piyasalarının ABD’nin temerrüde düşmesine makûs reaksiyon vermesi olası.
Ancak her şey o kadar da makûs değil.
2011 yılında Demokratlar ve Cumhuriyetçiler borç tavanı konusunda mümkün bir temerrütten saatler öncesine kadar çıkmazda kaldılar.
ABD borsaları düştü. Lakin bu kaygı kısa sürdü ve paylar keskin düşüşten sonra toparlandı.
Mould bu sefer de durumun bu türlü olacağını düşünüyor.
borsatek.com
