Fed Lideri Jerome Powell, iktisadın sağlıklı görünmesine rağmen kısmen beklendiği üzere hareket etmemesinden ötürü, çalışma arkadaşlarına 2008’den bu yana birinci faiz indirimi için önderlik ediyor.
Hem enflasyon hem de piyasa tarafından belirlenen faiz oranları, yıllardır güçlü seyreden istihdam artışları ve sağlam ekonomik büyümeye rağmen, hala Fed’in kendi modellerinin kimilerinin varsayımlarından daha aşağıda.
Bu gelişmeler, gösterge faiz tarihi standartlarda düşük olmasına karşın, Fed yetkililerinin iktisada kendilerinin düşündüğü kadar fazla dayanak sağlamadıklarını işaret ediyor.
Dahası, hatta kimi Fed yetkilileri, ticaret siyasetindeki meçhullükten ötürü global görünümün daha da kötüleştiği bir ortamda, faizlerin iktisada fazladan dayanak sağlamak için daha da düşürülmesi gerektiğine inanıyor.
Fed başkanları, ABD ile global ekonomiler ortasındaki bağın geçmişe oranla daha da sıkılaştığını görüyor ve içerideki faizlerin çok daha aşağıda yahut hatta negatif faize sahip öbür gelişmiş ekonomilerinkilerin çok daha üzerine yükseltilemeyeceğini düşünüyorlar.
Fed yetkililerinin bu kanısı, modellerinin düşen işsizliğin er ya da geç yükselen enflasyonu destekleyeceğini göstermesinden ötürü gösterge faizi sıfır düzeyinden yükselttikleri geçmiş periyoda nazaran değişikliği işaret ediyor.
Bugün yetkililer enflasyon baskılarının çok güçlü değil çok zayıf kalmayı sürdürmesinden kaygı duyuyor. Bu gelişme, ekonomik büyümeyi ne destekleyen ne de durduran faiz düzeyini gösterdiği söylenen nötr faizin geçmişe nazaran daha düşük düzeyde olduğunu ima ediyor. Ve düşük faizler Fed’e yavaşlama ile uğraşta faizi daha da düşürmek için daha az alan bırakıyor.
Başkan Powell bu ay kanun yapıcılara yaptığı konuşmada, düşük beklenen enflasyonun faizlere yansıdığı, yani düşük faizlere yol açtığı, yani iktisattaki düşüşlere reaksiyon için merkez bankasına daha az alan tanıdığı “sağlıksız bir dinamik” konusunda kaygılı olduğunu söyledi.
Bu tuzaktan kurtulabilmek için Fed yetkilileri artık, yani iktisat yeterli olduğu vakit, enflasyonu yükseltmek için daha güçlü bir uğraş vermeleri gerektiğini söylüyorlar. Powell, “Bunu Japonya’da görmekteyiz. Artık Avrupa’da görüyoruz. Aşılması gereken yol epey zor” dedi.
Fed tüm iktisat sathında sağlıklı bir büyümenin işareti olarak yüzde 2 enflasyonu hedefliyor, lakin bu gayeye resmi olarak belirledikleri 2012’den bu yana ikna edici bir biçimde ulaşmayı başaramadılar.
Aralık ayından itibaren yüzde 2 civarında tutunduktan sonra, enflasyon bu yıl yavaşladı. Fed’in tercih ettiği bir ölçüm olan güç ve besin fiyatlarının hariç tutulduğu çekirdek tüketici fiyatları yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 1.5 yükseldi.
Bu küçük çaplı bir sapma olarak görülebilir, fakat yetkililer 10 yıldır devam eden ekonomik genişleme sürecinde, bu noktada öteki istikamette sürprizler olabileceğini bekliyorlar.
Fed yetkilileri halihazırda yüzde 2.25-2.50 aralığında bulunan gösterge faiz bandını çeyrek puan düşürmeye hazırlanıyor. Faiz indirimi ayrıyeten, Eylül ayından sonra başlayan Fed’in 3.8 trilyon dolar büyüklüğündeki varlık portföyündeki küçülmeyi de sonlandırabilir.
Enflasyona ait telaşlar, yetkililerin bu yılın ilerleyen periyotlarında tekrar bir faiz indirimine açık olduklarını işaret edebilmelerinin bir nedeni olabilir. Chicago Fed Lideri Charles Evans bu ay yaptığı açıklamada, enflasyonu yükseltmek için faizlerin mevcut düzeylerden en az 50 baz puan düşürülmesinin gerekeceğini söyledi. Fed’in Haziran toplantısına katılan 17 yetkilisinden yedisi, merkez bankasının faizi yıl sonuna kadar yarım puan düşürmesi gerektiğini kaydetti.
New York Fed Lideri John Williams, son araştırmadan çıkan değerli bir sonucun, zayıflıkla karşılaşıldığında, siyaset yapıcıların “ekonomiye aşı yapması ve onu daha sinsi bir hastalık olan çok düşük enflasyondan koruması” gerekliliği olduğunu belirtti.
Fed’in karşı karşıya bulunduğu dönüşün odak noktasında, işsizlik ile enflasyon ortasında kısa vadeli bir dengelenme olduğu halindeki ekonomik görüşte kök salan temel siyaset stratejisinin tekrar kıymetlendirilmesi yer alıyor. Birtakım düşük işsizlik oranı durumlarında, bu niyet işler ve işgücü piyasasındaki atıl kapasite ortadan kalkar. Fiyat ve fiyat baskıları, firmaların kıt kaynaklar için rekabet etmesinden ötürü artar.
Burada sorun, bir kopma noktasının ya da ekonomistlerin enflasyonun uzun vadede istikrarlı seyrettiği doğal işsizlik oranı olarak gösterdikleri düzeyin belirlenmesinin bir yolunun olmaması.
Bu üzere kestirimler kesin değildir ve iktisatta gerçekleşen öteki başka şeylere bağlı olarak hareket ederler.
Fed 2015 yılının sonlarında faiz artırmaya başladığı vakit, yetkililer bu doğal işsizlik oranının yüzde 4.8 ile yüzde 5 ortasında bir yerde olduğunu hesapladılar. Tıpkı devirde ulusal işsizlik oranı yüzde 5 düzeyindeydi.
Enflasyonun çoğunlukla yüzde 2 düzeyinin altında kalmasına rağmen, yetkililer faizi yavaş bir halde artırdı, çünkü fiyat baskılarının nihayetinde artacağına inanıyorlardı.
Bunun yerine, enflasyon, işsizliğin bir yılı aşkın mühletten daha fazla yüzde 4 düzeyinde ya da altında kalmasına rağmen gaye düzeyin altındaki seyrine devam etti.
Yetkililer tekraren nötr işsizlik oranı hesaplamalarını düşürdü. Haziran ayında, yetkililerin birden fazla bu hesaplamayı yüzde 4 ila yüzde 4.4 ortasında bağladı.
Powell bu ay kanun yapıcılara yaptığı konuşmada, doğal işsizlik oranının geçmişte düşündüklerinin epeyce altında olduğunu söyledi. Dahası, düşen işsizlik ile artan enflasyon ortasındaki bağlantının “daha zayıf, daha zayıf ve daha zayıf” hale gelmekte olduğunu vurguladı.
Powell bu görüşünün altını çizmek için, Haziran’da yüzde 3.7 ile tarihinin en düşük düzeyinde bulunan işsizlik oranının sıcak işgücü piyasasının bir göstergesi olduğu yolundaki önermeye karşı durdu. Yıllık bazda saatlik kar artışı son aylarda yüzde 3.1 düzeyindeydi ve bu düzey Şubat ayındaki son devir doruğu olan yüzde 3.4’ün altında.
Powell, “Bir şeyi sıcak olarak tanımlamak için biraz ısı görmek durumundasınız” dedi.
Benzer bir halde, Fed yetkilileri nötr faiz oranına ait hesaplamalarını da düşürdü. 2015’in sonlarında, yetkililerin birden fazla nötr faiz oranının yüzde 3 ila yüzde 4 aralığında olduğunu düşünüyordu. Haziran ayında, bu varsayım yaklaşık 1 yüzde puanı düşürüldü.
Powell geçen yıl merkez bankasının tekniklerini yıldızları örnek vererek tanımlamıştı. Fed Lideri, “Yıldızlar bazen onları algıladığımız yerden çok daha uzaktadırlar” demişti.
Bu hafta bir faiz indirimi, daha sıkı bir para siyasetini makul kılan iç baskıların olmadığı bir ortamda, global iktisadın Fed’in kararlarını şekillendirmede önceye nazaran nasıl çok daha büyük bir rol oynadığının altını çizecek.
Powell bu yeni niyet biçiminin ana çizgilerini iki hafta evvel Paris’te yaptığı konuşmada çizdi. Fed Lideri, “Bu yeni dünyada, iç iktisat için amaçlarımıza ulaşmak, global karşılıklı bağımlılığın beklenen tesirlerini anlamamızı ve bunları siyaset konusundaki karar alma sürecimize eklememizi gerektiriyor” dedi.
Dow Jones Newswires
