Eski Ziraat Bankası yöneticisi Şenol Babuşcu, döviz hesaplarından ‘yastık altına’ hakikat kayışın Merkez Bankası’nın baskısından kaynaklandığını söyledi. Babuşcu, talep nedeniyle bankalarda kiralık kasa kalmadığını söyledi.
Ekonomist İris Cibre’yse iktidarın talimatıyla yurt dışına ufak paraların gönderiminin bile önemli sorgulandığına dikkat çekerek ”Bu durum insanların biraz yastık altına gitmesine, yurt dışında mülk almalarına ya da farklı yollarla yurt dışına çıkışlarına neden olmuş üzere görünüyor” dedi.
Borsadaki gelişmelere de değinen Cibre ”Bu sene volatilite yılı olacak. Düşüşler de sert olacak yükselişler de” dedi.
Dün açıklanan datalara nazaran 30 Aralık haftasında yurt içi yerleşiklerin pariteden arındırıldığında döviz mevduatı 3,1 milyar düştü. Böylece son iki ayda döviz mevduatlarından 27,7 milyar dolar çıktı. Tıpkı devirde kur muhafazalı mevduatlar 47,9 milyar TL düştü.
Bu durum sonrası ekonomistler, borsanın da dalgalı seyirle rekor düzeyden düştüğü bir ortamda bu büyüklükte bir paranın nereye gittiğini soruyor.
‘Paralar yastık altına gitti’
Ekonomi gazetesi muharriri Alaattin Aktaş, yazısında 27,7 milyar doların değerli bir kısmının ‘yastık altına’ gittiğini belirtti: ”Bu paranın bir kısmı dış borç ödemesine gitti, bir kısmı borç için değilse de yeniden yurt dışına gitti; tahminen kur artmıyor diye TL mevduata geçenler oldu, altın alanlar oldu, borsaya yönelenler oldu, parası fazla olanlar gayrimenkulü tercih etti. Yüklerini tam olarak alışılmış ki bilemeyiz ancak bunların hepsi de yaşanmıştır, yaşanıyordur. Ancak bir mümkünlük daha var; bu paranın kıymetli bir kısmı da yastık altına, kasalara gidiyordur.
‘Sisteme güvensizliğin göstergesi’
Son devirde banka kasalarına isteğin çok arttığı belirtiliyor. İşte bu, sisteme olan güvensizliğin çok tipik bir göstergesidir. Sahip olduğu dövizi banka hesabında tutmak yerine bankanın kasasında tutmak değerli bir tercih değişikliğidir ve vatandaşın güvensizliğini ortaya koyar. Bunun bir adım ötesi, banka kasalarından tümüyle yastık altına geçmek olur.”
Eski Ziraat yöneticisi: Dövizden çıkış MB’nin baskısından
Merkez Bankası’ndan bankalara gönderilen evrakla mevduat/katılım hissesi oranı yüzde 50’den düşük olan bankaların mecburî karşılıklarına yüzde 8 komite uygulanacağı bildirilmişti. Bankaların bunu ödememek için müşterilerine baskı uyguladığı bildiriliyor.
Ziraat Bankası eski genel müdür yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, döviz mevduatlarından çıkışın gerisinde bankaların bu baskı ve ‘ikna’sının bulunduğunu belirtti.
Diken’e konuşan Babuşcu şunları söyledi: ”Müşterilere ya TL mevduata geçmelerini ya da döviz mevduatlarını çekmeleri söyleniyor. Döviz hesaplarındaki çözülüşte birinci olarak bunun tesiri var. Başka yandan döviz mevduatının faizlerini yüzde 1’in altına çektiler. Bunun da tesiri var. Bu para kıymetli ölçüde yastık altına gitti. Bir ölçü da Merkez Bankası’na gitmiş olabilir. MB rezervlerinde son aylarda artış vardı. Merkez, dövizi tutabilmek için piyasaya bunu yine satmıştır.”
Prof. Babuşcu, kiralık kasalara talebine dair elinde resmi bir bilgi olmasa da buna talebin arttığını bildiğini aktardı: ”Talep nedeniyle kiralık kasa bulunmuyor. Yani paralar yastık altına gidiyor. Çıkan paraların büyük kısmının borsaya gittiğini düşünmüyorum. Bu yüzde 4-5 oranla sonlu kalmıştır.”
Merkez Bankası’nın mevduatlara komite sınırını yüzde 60’a çekmeyi planladığını belirten Babuşcu, bu durumda bankaların 10 puan TL mevduatı artırması ya da dövizi azaltması gerekeceğini belirtirken, ‘kaçış’ın artacağını söylüyor: ”Sermaye denetimi uzak olsa da adım adım oraya yanlışsız giden davranışlar var. Piyasa iktisadından sapmalar var. Bunlar denetimli piyasa iktisadına yanlışsız gidişler. Riskli bir ortamdayız, seçime gidiyoruz ve güvensizlik ortamında vatandaşlar etkileniyor. Yatırımcılar en ufak bir şeyden etkileniyor.”
Ekonomist Cibre: Baskı devam ederse ölçü artar
Ekonomist İris Cibre, döviz hesaplarından 27,7 milyar dolarlık çıkışın bir kısmının yılın son haftasında ticarilerin yabancı para kredi kapatmalarından kaynaklandığını söyledi. Cibre, bu paranın bir kısmının borsaya girdiğini belirtti: ”Geride kalan en az 20 milyar dolarlık bir ölçü karşımıza çıkıyor. Pekala bu nereye gitti? Bir kısmı borsaya gitti. Lakin bunu ölçemiyoruz. Son periyotta 50 bin dolar üstüne yurt dışı transfer konusunda talimatlar gittiğini, ufak paraların gönderimine bile önemli sorgular yapıldığını görüyoruz. Bu durum insanların biraz yastık altına gitmesine, yurt dışında mülk almalarına ya da farklı yollarla yurt dışına çıkışlarına neden olmuş üzere görünüyor. Ekonomi idaresi sistemi sıkıştırmaya devam ettikçe döviz hesaplarından çıkan ölçü artabilir.”
‘Hükümetin elinde yalnızca borsa kaldı’
Hükümetin borsayı bir ekonomik gösterge olarak ileri sürdüğünü belirten Cibre, düşüşün sürmesini bekliyor: ”Para nereye kaçacak? Para getiri arıyor. Şu anda hiçbir yerde getiri yok. 30 Aralık’tan beri borsada da kar yok. Lakin bu düşüşün kalıcı olduğunu sanmıyorum. Hükümet, borsayı bir ‘ekonomi’ göstergesi olarak sunmaya çalışıyor. Yani hükümetin elinde yalnızca borsa kaldı. O yüzden borsanın düşmesine müsaade vereceklerini sanmıyorum. Arada ‘düzeltmeler’ olacaktır yatırımcı çekmek hedefiyle. Zira fiyatlar yüksek olunca beşerler alım yapamıyor. Ortada insanlara düşüşü hissettirip alın diyeceklerdir.”
‘Düşüşler de sert olacak yükselişler de’
2023’te borsanın gidişatıyla ilgili öngörüsü ”Bu sene volatilite yılı olacak” diyen Cibre, şunları söyledi: ”Düşüşler de sert olacak yükselişler de. Fiyatlar da çok yükseldiği için kotasyonlar düşük. O yüzden satış geldiğinde daha az sayıda alıcı olduğu için çok daha süratli düşüyor. Borsa her gün yüzde 3, 5, 7 olarak yükseldi. Düşüşü de doğal olarak bu türlü olacak.
Dün borsa yüzde 7 düştü. Aslında çok sert bir düzeltme. Bizi bunlara alıştırdıkları için bu düşüş de dünyanın sonu üzere gözükmüyor. Artık borsa da borsalıktan çıkmış durumda. Dün neden düşmüştü ve bugün neden tekrar üstte sorularına karşılık vermek güç.”
Seçimden sonraki senaryo ne olur?
Ekonomideki bu gelişmelerle birlikte Türkiye’nin gündeminde artık erken seçim de var. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da dün ”Erkene alabiliriz” dedi.
Peki seçim sonrası ekonomiyi hangi senaryolar bekliyor.
Habertürk müellifi Abdurrahman Yıldırım, seçimleri iktidarın kazanması halinde dokuz ay sonraki mahallî seçimlere dikkat çekip iktisat siyasetinde önemli bir değişikliğin olmayacağını yazdı.
Bu durumda yerli yatırımcının gidebileceği tek adresin yeniden borsa olduğunu belirten Yıldırım, lokal piyasanın mahallî seçimlere kadar tıpkı doğrultuda ilerleyeceğini söyledi.
Seçimleri muhalefet kazanırsa?
Yıldırım, seçimleri muhalefetin kazanması durumunda yabancı yatırımcının dönebileceği ihtimaline değiniyor: ”Muhalefet kazanırsa klasik iktisat siyasetlerine geri dönüş olur. Batı dünyasının ve piyasaların kabul ettiği bu siyasetler tıpkı vakitte yabancı sermayenin tekrar Türkiye’ye ilgi duymasına yol açabilir. Borsa da son yıllarda büyük eksikliğini hissettiği yabancı yatırımcı ayağına tekrar kavuşabilir. Hatta yoluna iki ayaklı devam etmeye başlar. Yerli yatırımcıların yanına yabancı ayağı eklendiğinde, muhalefetin iktidara gelmesi halinde de, borsanın yolunun açık olduğunu ve uzun vadeli döngüsünü tamamlayabileceğini düşünüyoruz.”
diken.com
