Bankalar, Avrupa Merkez Bankası (AMB) Lideri Mario Draghi’nin daha fazla faiz indiriminden oluşan acı reçeteyi nasıl yumuşatacağını izliyor.
AMB Lideri, şayet aslında sıfır düzeyinin altında bulunan faizler daha da düşürülürse, ekonomik zayıflıktan ötürü bu türlü olacak üzere görünüyor, bu adımın bankaların karlılığını kredi ölçüsünü düşürmeye zorlayacak derece azaltmasını önlemek için önlemler alınabileceğini söylüyor. Finans kuruluşları uzun vakittir, gecelik rezervlerine ödedikleri ölçüden kaynaklanan maliyeti müşterilerine yansıtamamaktan şikayet ediyorlardı.
Bu tesire yönelik son işaret, sıkışık durumdaki Alman bankası Deutsche Bank’ın finasal sonuçlarını açıklayacağı Çarşamba günü tekrar görülebilir. AMB’nin Salı günkü anketine nazaran, Euro Bölgesi bankaları yılın ikinci çeyreğinde firmalar için kredi standartlarını beklenmedik bir formda sıkılaştırdı.
Sıfır düzeyinin altında gösterge faize sahip beş merkez bankası ortasında, yalnızca AMB’nin bu olumsuz etkiyi gidermeye yönelik önlemleri yok. 19 ülkeden oluşan Euro Bölgesi için adil bir sistem oluşturmak aslında o kadar da kolay değil. Çünkü mevduat fazlasının üçte ikisi Alman, Fransız ve Hollanda bankalarında ve sırf yüzde 10’u İtalyan ve İspanyol bankalarında bulunuyor.
Bu bağlamda, bu hafta toplanacak olan AMB İdare Kurulu’nun yanıtlaması gereken sorulardan kimileri şöyle;
Nasıl yapılacak?
En yaygın teklif katmanlandırma (tiering) olarak biliniyor. Buna nazaran, kimi mevduatlar eksi faiz uygulamasından muaf tutulabilir ya da uygulama farklı oranlarda yapılır. İsviçre Merkez Bankası en az rezervin (tüm bankaların merkez bankasından tutmaları gereken nakit) 20 katına eşit bir fiyatı fiyatlandırma harici tutuyor. Bunun üzerindeki ölçü yüzde 0.75 oranında fiyatlandırılıyor.
Danimarka Merkez Bankası ikili katmanlandırma sistemi uyguluyor. Banka birtakım gecelik paranın fiyatsız park edilmesine müsaade veriyor, lakin bir hafta vadeli mevduat yerine tutulan fazla yüzde 0.65 oranında fiyatlandırılıyor.
Japonya Merkez Bankası 2016’da nagatif faize gittiğinde, üçlü katmanlandırma sistemi uyguladı. En az rezervler ve mali genişleme programı dahilinde bankaların Japonya Merkez Bankası’na sattıkları varlıklardan elde edilen likidite fiyatlandırmadan muaf tutuldu. Bunun üzerine çıkan fonlara yüzde 0.1 fiyatlandırma getirildi.
Ne kadarlık ölçü muaf tutulmalı?
Avrupa bankaları her akşam 1.7 trilyon euronun (1.9 trilyon dolar) üzerinde likidite fazlasını AMB’de park ediyor. AMB’nin eksi yüzde 0.4 mevduat faizi dikkate alındığında, bunun bankalara maliyeti 7 milyar euronun üzerinde. AMB İcra Konseyi Üyesi Benoit Coeure, bu maliyetin “düşük” olduğunu ve asıl dikkatlerin teknolojik rekabet ve berbat krediler üzerinde odaklanması gerektiğini söyledi.
Rabobank analistleri, lakin, bankaların bu kadar fazla maliyeti üstlenebileceğini düşünmüyor. Analistler, AMB’nin önümüzdeki yıl mevduat faizini muhtemelen eksi yüzde 0.8’e kadar düşüreceğini ve bunun tesirini tam olarak giderebilmek için, yaklaşık 800 milyar euroluk fazla likiditenin muaf tutulmasının gerekeceğini kaydediyorlar.
Credit Agricole’den Louis Harreau, bankaların ellerindeki nakiti bunu tutmaktan kaynaklanacak maliyetten kaçınmak için diğerlerine kredi olarak verdiği durum olan ‘sıcak patates’ tesirinin ve buna bağlı olarak faizleri tüm iktisat için aşağı düşürmenin bir noktadan sonra işlemeyeceğini kaydetti. Harreau, AMB’nin birinci etapta 250 milyar euroluk bir fiyatı muaf tutması ve akabinde muafiyetleri negatif faize tabi azamî 1 trilyon euroya kadar artırması gerektiğini kelamlarına ekledi.
Ters tepebilir mi?
Büyük dengeli istisnalar çoğunlukla büyük ölçülü mevduata sahip bankalara yararlı oluyor. Euro Bölgesi’nde, bu kurumlar büyük ölçüde kuzey ülkelerinde bulunuyor ve güçlü iktisatların adil olmayan bir halde desteklendiği tenkitlerinin lisana getirilmesine yol açıyor.
Büyük çaplı istisnalara sahip bankalar ayrıyeten ellerindeki parayı dışarıya kredi olarak verme konusunda daha az baskı hissedebilirler, yani “sıcak patates” prensibinin tam karşıtı. Bu durum, Barclays’ın ekonomistlerine nazaran, bilhassa etraf ülkelerde piyasayı olumsuz etkileyebilir ve faizlerin yükselmesine neden olabilir.
Dahası AMB’nin TLTRO programı (bankalara ucuz faizden uzun vadeli kredi sağlama) durumu daha da karmaşık hale getiriyor. Birtakım şartlarda, bu durum, Rabobank’a nazaran, arbirtraj fırsatları yaratabilir.
Barclays ve Rabobank, her ikisi birden, AMB’nin TLTRO kredilerini her kişisel bankanın mevduat faiz istisnasından düşmesi gerektiğini söylüyorlar. Bu durum aktif bir biçimde, birden fazla kuzey Avrupa’da olmak üzere net mevduata sahip banka kümesi ve birçok güneyde olmak üzere net borçlanan küme yaratacaktır.
Her iki küme da bundan faydalanacak. Net mevduata sahip bankalar katmanlandırma altında istisnalardan faydalanırken, net borçlananlar maliyetlerini TLTRO’larının cömert şartları ile telafi edeceklerdir.
AMB öteki ne yapabilir?
Draghi hep negatif faizlerin “hafifletilmesi” gerektiği ve bunun da katmanlandırma manasına gelmek zorunda olmadığı hakkında konuştu. Axa’nın baş ekonomisti ve eski Fransa Merkez Bankası yetkilisi Gilles Moec’e nazaran, seçeneklerden biri, AMB’nin banka tahvillerinin alımına başlaması olabilir. Bu adım, bankaların öteki bir mevduat faizi indiriminden kaynaklanabilecek maliyeti gidermenin bir yolu olarak fonlama maliyetlerini düşürecektir.
Ancak bu durum tartışmaya açık bir adım. AMB daha evvel banka tahvilleri alımının mali genişleme programına dahil edilme fikrine karşı çıkmıştı. Çünkü bu adım AMB’nin Euro Bölgesi bankacılık sistemi için denetleme kurumu olmasından ötürü bir çıkar çatışması yaratabilir. Lakin Moec hala önerilen tüm seçeneklerin bir ikilem içerdiğini düşünüyor.
Moec, “Bu safhada aslında bu adımın AMB’nin tercihlerinde çok üst sırada olduğunu düşünmüyoruz,” dedi ve “Sadece bu yaklaşımın, her durumda aslında çok cazip olmayan bir menüde en sıkıntılı seçenek olmadığını düşünüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
