Cumhuriyet Halk Partisi, Deva Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, DÜZGÜN Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş için üzerinde uzlaştıkları anayasa değişikliği tekliflerini bugün Ankara’da Bilkent Otel’de önderler Kemal Kılıçdaroğlu, Ali Babacan, Gültekin Uysal, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener ve Temel Karamollaoğlu’nun katıldığı toplantıda açıkladı.
Anayasa teklifini CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA (IS:DEVA) Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, YETERLİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.
Tasarıyı hazırlayan kurul üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
Altılı masanın Anayasa değişikliği önerisi 84 husustan oluşuyor. Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın faal ve iştirakçi, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz.” tabirlerine yer veriliyor.
Altılı masanın anayasa değişikliği paketinden öne çıkanlar şöyle:
“Partili cumhurbaşkanlığı periyodu kapanacak”
Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle birlikte partisiyle bağı sona erecek. Misyonu sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir misyon üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto tesiri sona erdirilip geri gönderme hakkı veriliyor
“Anayasaya özgürlükçü anlayış kazandırılacak”
Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
“İnsan onuru” Anayasanın temel temeli olacak”
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci hususuna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal tertibin temelidir” tabiri ekleniyor. Bu vurguyla birlikte Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanıyor. Devletin temel fonksiyonunun insan onurunu korumak ve ona hürmet göstermek olduğu vurgulanıyor.
“Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılacak”
Anayasa’nın 13. hususuna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” kararı ekleniyor. Böylelikle temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması niyetinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü periyoduna geçiliyor.
“Eleştiri hürriyeti teminat altına alınacak”
Düşünce, kanaat ve söz hürriyeti tek bir hususta düzenleniyor. Anayasanın 25. unsurunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti garanti altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.
“Hayvan hakları birinci sefer Anayasaya girecek”
Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle Anayasada sıhhat hakkı ve etraf hakkı tekrar düzenlenirken hayvan hakları birinci kere anayasal teminata kavuşturuluyor.
“Parti kapatma zorlaştırılacak”
Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar koşulu getiriliyor. Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı sözlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
“Dokunulmazlığın kaldırılması zorlaştırılacak”
Milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin misyonuna giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. hususunda Anayasanın 14. unsuruna yapılan atıf metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı kararı getiriliyor. Milletvekili düşme kararında ferdî müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.
“Kadına şiddetten hatalı bulunanlar milletvekili olamayacak”
Affa uğramış olsalar bile cinsel taarruz, çocukların cinsel istismarı, bayana yönelik taammüden yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma cürümlerinden karar giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı kararı getiriliyor.
“Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaatın alanı genişletilecek”
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin kısım sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen hakların ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat yolu açılıyor.
“Uluslararası mutabakatlardan çekilme kararı açıkça TBMM’nin uygun bulmasına bağlanacak”
Türkiye’nin taraf olduğu bir memleketler arası mutabakattan çekilme için TBMM’nin uygun bulması koşulu Anayasada açıkça düzenleniyor.
“Herkes Meclis Araştırma Komisyonu’nun davetine uyacak”
Meclisin kontrol yetkisi güçlendiriliyor. Şeffaf ve hesap verebilir bir idare için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp tesirli kılınıyor. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınıyor. Herkesin Meclis Araştırma Kurulunun davetine uymak zorunda olduğu düzenleniyor.
“Milletin meclisi, bütçe yetkisine kavuşacak”
Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun hudutlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak gayesiyle Kesinhesap Anayasada başka bir hususta düzenleniyor. Değişikliğe nazaran, Kesinhesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması kaidesi getiriliyor.
“Yeni hükümet kurulmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek”
Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Şurası aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi mecburî kılınıyor. Böylelikle meclis, istikrarın gereği olarak fakat yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
“HSK kapatılacak”
Hakimler ve Savcılar Heyeti kapatılarak Yargıçlar Şurası ve Savcılar Heyeti kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Şurası üyesi olmasına son veriliyor.
“OHAL KHK’larına son verilecek”
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. Harika Hallere ait önlemlerin Fevkalâde Hal Kanunu ile düzenleneceği ve İnanılmaz Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari hareket ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı düzenleniyor.
“Savunma ve tez makamı eşitlenecek”
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getiriliyor. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci sefer, bir anayasa kararıyla düzenlenerek bu makamın argüman makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanıyor. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenleniyor.
“Sayıştay ve YSK yüksek mahkeme olacak”
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun kontrol yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Konseyi Anayasada yargı kısmında bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, konseyin niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Konseyinin seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ait kararları Anayasa Mahkemesinin kontrolüne açılıyor.
“RTÜK üyeleri gazeteci ve akademisyenlerden oluşacak”
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yapısında çoğulculuk sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile irtibat ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri ortasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Heyetin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık asıllarına bağlı olarak çalışacağı vurgulanıyor.
“Belediye liderlerinin misyondan uzaklaştırılmasına Danıştay karar verecek”
İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini vazifeden uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı koşulu getiriliyor. Misyondan uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenleniyor.
“YÖK kaldırılacak”
Yükseköğretim Şurası kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum şurası olacak Yükseköğretim Üst Konseyi düzenleniyor.”
Bu makale birinci olarak Hibya Haber Ajansı üzerinde yayımlanmıştır
