Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) yayımladığı son çalışmasında global iktisatta süratle gündemin üst sıralarına tırmanmakta olan borç sıkıntısını inceyiyor.
Küresel iktisat gündeminde büyüme yavaşlaması üzere uzun devirli yapısal problemler ile enflasyon üzere makro istikrarı tehdit eden problemlerin yanı sıra borç sorunu değerli bir yer tutmaya başladı. Lakin global borçların izlenmesi borçların karmaşık yapısı ve bilgi çeşitliği nedeniyle borçlarla ilgili milletlerarası karşılaştırma yapmakta hala kimi problemlerle karşılaşılıyor. Bu araştırma notu, global borçların kamu ve özel ayrımında toplam ve ülke gelir kümelerine nazaran Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) “Küresel Borç Bilgi Tabanı” (Global Debt Database (GDD)) ile değerlendirilmesini hedeflemektedir. G20 ülkeleri için yapılan borç değerlendirmeleri ise Global Borç Bilgi Tabanında yer alan özel ve kamu kesitleri için hazırlanmış iki başka gösterge ile yapılmıştır.
Küresel olarak toplam borç (total world debt) kamu ve finansal olmayan özel borç stoklarının toplamı ile tanımlanıyor (IMF, 2022c). Borç tanımlamasında kamu kesiti (ya da sektörü) genel hükümet ve şirketler/kuruluşlar olarak ikiye ayrılıyor (IMF, 2014): Genel hükümet, merkezi ve (ülkenin idari yapısına nazaran şayet varsa) eyalet hükümetleri, lokal idareler ve öbür bir yerde alt dal olarak sınıflandırılmamışsa toplumsal güvenlik fonlarından oluşuyor; şirketler ise, kamu ve özel olarak ayrılıyor. Özel şirketler özel finansal olmayan şirketler ve özel finans kuruluşları; kamu şirketleri ise mali olmayan ve kamu mali kuruluşları olarak sınıflandırılıyor (IMF, 2014).
Sonuçlar global borcun son yirmi yılda yaklaşık 62’den 235 Trilyon dolara yükselerek neredeyse dört kat arttığını göstermektedir. Global borçların seyri globalleşmenin hızlandığı 1990’lı yılların ortalarından itibaren hem özel kesim hem de kamu kısmında artmıştır. G20 kümesi içinde yer alan yüksek gelirli ülkelerde özel borçlar daha fazla artmıştır. Gelişmekte olan G20 ülkeleri açısından ise en kıymetli gelişme Çin’in borçlanma davranışlarındaki değişimdir.
Özel kesim borçlanmasında Çin, gelişmiş ülkelerin seviyesini yakalamıştır. Rusya ve Türkiye özel borçlulukta kendi gelir kümelerinde yer alan G20 ülkelerinin önünde yer almaktadır. Kamu borçlarında ise G20 ülkelerinin bütününde ayırıcı bir özellikten kelam etmek zordur. Kamu borçlarında en yüksek artışların görüldüğü ülkeler, Arjantin, Brezilya, Güney Afrika ve Çin’dir.
