Bir vakitler işgalci Haçlı ordularına karşı açılmış olan bir hendek, Kudüs’ün Eski Kenti’nin altında keşfedildi ve Orta Çağ’ın sonlarının en kanlı ve en ikonik savaşlarından kimilerine ışık tutuyor. Daha da değişik olansa, arkeologlar antik savunma sınırını kazarken, hendek duvarına oyulmuş bir el izine de rastlamaları. Lakin bu izi kimin bıraktığını yahut ne manaya geldiğini hala bilmiyoruz.
Şehri koruyan hendek, ünlü kent surlarını çevreliyordu ve en geç MS 10. yüzyılda kazıldığı düşünülüyor. İsrail Antik Eserler Kurumu hafriyat yöneticisi Zubair Adawi‘nin söylediğine nazaran, hendek en az 10 metre genişliğinde ve 2 ila 7 metre derinliğindeydi.
Adawi, IFLScience’a gönderdiği bir açıklamada, “Bu hendeğin fonksiyonu, Kudüs’ü kuşatan düşmanın duvarlara yaklaşmasını ve kente girmesini engellemekti” dedi ve devam etti: “Avrupa’daki tahkimatlar ve kalelerde yer alan ekseriyetle suyla dolu hendekler yaygın bir formda biliniyor, lakin buradaki hendek kuruydu, genişliği ve derinliği saldıran orduyu yavaşlatan bir pürüz oluşturuyordu.“
Arkeologlar, günümüzde Eski Kent’i çevreleyen ünlü surlar ve kapıların 16. yüzyılda Osmanlı Sultanı Yasal Sultan Süleyman tarafından inşa edildiğini, fakat bu noktadan evvel Kudüs’ü koruyan eski surların çok daha aşılmaz olduğunu söylüyor.
İsrail Eski Eserler Kurumu Kudüs bölge Yöneticisi Dr. Amit Re’em “Şövalyelerin savaşları, kılıçlar, oklar ve saldıran süvariler çağlarında, Kudüs’ün surları, kente saldıran büyük orduları durdurmak için duvarlar ve ögelerden oluşan, şiddetli ve karmaşık bir sistemdi” diyor.
Hendeğin yaşı göz önüne alındığında, Avrupa orduları 11. ve 13. yüzyıllar ortasında tekraren Kudüs’ü ele geçirmeye çalışırken, Haçlı Seferleri sırasında pek çok önemli uğraş gördüğü kestirim edilebiliyor. Re’em, “Birinci Haçlı Seferi’ne eşlik eden tarihçiler, Haçlıların 1099 Haziran’ında Kudüs surlarına gelişini anlatıyor” diyor ve devam ediyor: “Yolculuktan bitkin düşmüşlerdi, devasa hendeğin karşısında durdular ve fakat beş hafta sonra, Müslüman ve Yahudi savunucuların ağır ateşi altında, konuşlandırılan taktiklerle ve çok fazla can kaybının yaşanması kıymetine hendeği geçmeyi başardılar.”
Haçlılar, “şehrin duvarlardaki savunucuları üzerlerine ateş ve kükürt yağdırırken” kente girmek için hendeği ve kentin etrafını saran iki kalın duvarı geçmek zorunda kalacaklardı. Bir dizi bilinmeyen tünel, Kudüs’tekilerin hendeğe girmelerine ve kentin güvenliğine geri çekilmeden evvel düşmana sürpriz bir formda saldırmalarına da imkan tanıyordu.
Gizemli el izi kime ilişkin?
Ekip tarafından keşfedilen en ilgi cazibeli ögeler ortasında hendek duvarındaki bir el izi de bulunuyor. İşareti bırakan elin bir kent savunucusuna mı, istilacı bir şövalyeye mi yoksa öteki birine mi ilişkin olduğu ise bilinmiyor.
